11 december 2014 ∙ Een aantal dagen geleden werd bekend dat kernreactor Doel IV op oudjaarsdag waarschijnlijk weer in gebruik kan worden genomen. De gesaboteerde stoomturbine zou dan gerepareerd moeten zijn. Daarmee komt zo'n 1000 megawatt binnenlandse productie terug op het Belgische net. 

Dat biedt aanzienlijke verlichting in de krapte. Samen met de weersverwachting, die in de periode tussen nu en kerst geen kou in west-Europa laat zien, betekent dit dat de grootste dreiging op elektriciteits-schaarste is afgewend. De kans dat er voor oudjaarsdag een onoplosbare schaarste zal ontstaan is klein en na de jaarwisseling biedt Doel IV een extra gigawatt productie, zodat het geplaagde en op zijn tenen lopende productiepark dan weer wat lucht krijgt. 

Als we geluk hebben is de grootste crisis zelfs al geweest. Want tien dagen geleden viel Tihange III onverwacht uit na een brand op het schakelveld. Er viel zonder waarschuwing 1040 megawatt vermogen weg tijdens koud weer. Puur dankzij de combinatie van de dag van de week (zondag), onmiddellijke inzet van de pompcentrale van Coo, het zo snel mogelijk tot zijn top opregelen van alle beschikbare STEG-capaciteit gas en het afschakelen van enkele industriële klanten werd een storing in het civiele net op tijd afgewend. Een echte oog-van-de-naald-situatie (zo eentje met slechts enkele tientallen megawatt's noodvermogen nog achter de hand) was het nog niet eens, maar ze zullen hem in de Zaal bij Elia in Brussel aardig geknepen hebben…

Met Doel IV straks weer beschikbaar wordt de situatie minder penibel. Maar toch moeten we nog even wachten met juichen. Het is nog niet volledig zeker dat Doel IV daadwerkelijk weer beschikbaar komt, en zelfs als die weer draait en er geen storingen optreden op andere productielocaties, is België nog steeds niet uit de gevarenzone wanneer de winter in januari of februari ongemeen hard toeslaat. Daarvoor is het stilletjes ontstane tekort in productiecapaciteit simpelweg té groot geraakt. Wanneer de diep winterse omstandigheden van februari 2012 zich zouden herhalen en half Europa tot diep in Frankrijk in de kou zit, is het elektriciteitsverbruik tot in de wijde omtrek van België hoog. Vanuit Nederland zullen de interconnecties in zo'n situatie geforceerd voluit benut worden, daarbij de vrije markt tijdelijk buiten spel zettend (zo heeft Tennet toegezegd). Maar vanuit Frankrijk is dat niet zo zeker en dan kunnen er alsnog tekorten ontstaan.

In zo'n scenario zal het Belgische net ook met de gerepareerde Doel IV en vol benutte interconnecties op zijn tenen moeten lopen. Uitval van een enkelvoudige component, centrale of verbinding kan dan alsnog aanleiding geven tot een schaarste en eventuele afschakelingen.
We zullen het moeten afwachten en uitzitten, maar er komt spoedig iets meer lucht in de situatie. De ergste schaarste lijkt voorbij.

Afbeelding: boven: grafiek van Elia die de productiecapaciteit geordend naar brandstoftype toont. We zien de plotselinge uitval van de zware reactor Tihange III (onderaan), waarna er direct vanuit andere bronnen moet worden bijgesprongen. Nu lukte dat, maar als de som van beschikbare productiecapaciteit plus import samen niet kan voldoen aan de totale vraag, dan ontstaat een tekort met afschakelingen tot gevolg. Onder: de kerncentrale van Doel op betere dagen. Reactor Doel IV hoort bij de achterste koeltoren waar stoom uit komt.