15 september 2015 ∙ Een aantal dagen geleden maakte Tennet bekend een nieuwe 'superkabel' te gaan uitproberen, zie het persbericht van Tennet zelf. Maar omdat verschillende media er verschillende dingen over verkondigen, kreeg onze mailbox een flinke load deze week: 'Waarom is dit niet al veel eerder gedaan?'

De nieuwe 'superkabel' draagt geen S in een driehoek en hangt ook niet aan hoogspanningsmasten met een cape. Ook de capaciteit zal geen wereldrecord worden. 'Superkabel' is een media-aanduiding voor supergeleidende grondkabel. 

Je hebt materialen die geen elektriciteit geleiden (isolators) en materialen die dat wel doen (geleiders). Maar ver buiten onze leefwereld op kamertemperatuur heb je ook supergeleiding. Dat is iets wonderlijks en alles wat je in de St(r)oomcursus over netverliezen hebt geleerd kan je bij supergeleiding vergeten: elektriciteit ondervindt geen enkele hinder en kan dan vrijwel onbeperkt door een zeer dunne draad. Dat klinkt ideaal om hoogspanningskabels van te maken. Maar supergeleiding treedt pas op bij extreem koude temperaturen. Een supergeleidende kabel moet worden ontworpen als een holle buis met de geleider in het midden en gevuld met extreem koude vloeistof, zoals vloeibare stikstof of vloeibaar helium. Beneden een bepaalde temperatuur vindt het sprongpunt plaats: ineens verdwijnt de elektrische weerstand, de warmteontwikkeling en zelfs het externe magnetisch veld. 

Supergeleiding is al bijna een eeuw bekend. Maar waarom ligt de wereld dan nog niet vol met zulke ideale kabels? Simpel: omdat ze ingewikkeld, duur en nog niet voldoende betrouwbaar zijn voor toepassingen waarbij betrouwbaarheid bovenaan staat. In een hoogspanningsnet is het niet verstandig om je lot in handen te leggen van een techniek die zich nog niet bewezen heeft en die aanzienlijk duurder, ingewikkelder en complexer is dan een gangbare XLPE-kabel, of laat staan een robuuste luchtlijn.

De koeling mag absoluut niet uitvallen, want als de geleidertemperatuur boven het sprongpunt komt, valt de supergeleiding in één klap weg. Loopt de stroom dan nog, dan is het einde oefening voor de kabel. Verder is er een probleem met het geleidermateriaal: dat is keramisch en laat zich maar moeilijk tot een draad vormen. (Rol maar eens een Ming-vaas op zonder hem te breken!) En hoewel de kabel zelf geen extern magnetisch veld genereert, is hij de andere kant op wel degelijk gevoelig voor magnetische velden die van buitenaf de kabel binnendringen. Wordt de invloed van zo'n extern veld te sterk, dan verdwijnt de supergeleiding ondanks de lage temperatuur alsnog. En dan heb je de praktische problemen ook nog. Wat gebeurt er bij graafschade? Hoe repareer je hem? Hoe voorkom je doortransport?

Veel vragen dus. Maar het is belangrijk om bovenop nieuwe technische ontwikkelingen te blijven zitten en daar letterlijk en figuurlijk ruimte aan te bieden. Dat laatste kan Tennet niet worden ontzegd. In het Duitse Essen loopt al een project van RWE met een dergelijke kabel (10 kV), maar Tennet is de eerste die het met hoogspanning van 110 kV wil gaan proberen. De komende jaren wordt gezocht naar een twee tot vier kilometer lang tracé in een stedelijke omgeving (waar weinig graafruimte is en waar magneetvelden klein moeten blijven). Tennet heeft een ronkend persbericht online staan waarin men meer details kan vinden. Mastengekken zijn bevreesd maar ook benieuwd.

Afbeeldingen: Boven: het Ampacity-project van RWE bij Essen maakt gebruik van een grondkabel van fabrikant Nexans, die op een grote coaxkabel lijkt (zie hier voor meer details). Bij hoogspanning lijkt het meer voor de hand te liggen om drie losse kabels met telkens één geleider te nemen, zoals ook meestal gebeurt bij reeds lopende projecten met gangbare XLPE-kabels (onder). Foto door forumlid ET.