11 november 2023 ∙ Een hoogspanningsmast is net een huis: je kan verbouwen wat je wil, maar zelden wordt het hele ding verplaatst. Toch gebeurt het heel soms, zoals op Massenhoven, waar Elia een gebruikte 380 kV-mast een tweede leven geeft.

Een hoogspanningsmast van zijn fundament lichten komt wel vaker voor. Als er een verhoging nodig is schroeft men de mast in twee stukken en wordt er een stuk tussen geplaatst. Een andere keer krijgt ie een nieuw hoger broekstuk of onderstel, soms met een wijder fundament om de bestaande fundatie heen. Een monopile voor hoogwater of soms een hele nieuwe toren met twintig meter extra hoogte vragen om een nieuw fundament dat meestal een aantal meter verderop pal onder de lijn wordt gebouwd. Een stukje opzij stappen vanwege een nieuwe spoorlijn of snelweg is nu en dan ook nodig. En dan heb je nog veranderingen van de lijnrichting. Bij Rilland werd een aantal jaar geleden een complete hoekmast van vijftig meter hoogte in zijn geheel van zijn heipalen gelicht en een kwartslag gedraaid, zodat station Rilland kon worden aangesloten op de bestaande lijn.

Hergebruik van een mast op een heel andere plek, waarvoor demontage, transport tot achter de horizon en hermontage nodig is, is zeldzamer. Veel zeldzamer. In de afgelopen decennia is het in Nederland slechts een paar keer gebeurd. Mastpositie 209N van de inlussing Coevorden is een tweedehands mast die voor 1995 in Twente heeft gestaan in de voormalige 110 kV-lijn Hengelo – Heekstraat. Mast 81 van Hessenweg – Zeyerveen is ook een tweedehandsje die zijn eerste leven in Twente stond. Daarna houden de voorbeelden al snel op, een serie hamerkoppen daargelaten die na de IJzelramp van 1987 verder verplaatst uit een ongebruikte lijn om een gesneuvelde lijn te herstellen. Voor Elia is het zelfs een primeur, zo meldt de netbeheerder trots op Facebook.

Mastverhuizingen zijn moeilijk. Geverfde bouten los draaien valt niet mee en ook transport is moeilijk. Daar komt bij dat veel oude masten niet aan moderne normen voldoen zodat bij verplaatsing en wederopbouw een raar grijs gebied ontstaat. In Nederland met zijn dichtgetimmerde wettelijke kaders is een verhuizing het daardoor zelden waard. Al gauw blijkt nieuwbouw juridisch beter af te timmeren en ook eenvoudiger.

In België wordt wat pragmatischer gekeken. Een grote 380 kV-mast is een duur ding en nu kwam het zo voor dat in de lijn Doel – Mercator verbouwingen waren waardoor in ieder geval één mast (op deze foto) wijken moest, terwijl er op Massenhoven eveneens dingen worden aangepast waardoor precies zo'n zelfde mast nieuw nodig was. Elia heeft het afgewogen en kwam tot de conclusie dat de mast verplaatsen daadwerkelijk een haalbare optie was. Sterker nog, de beste optie.

En zo geschiedde in de voorbije weken. Elia meldt dat de verplaatste mast ongeveer 22 ton weegt en dertig meter hoog is. Daarmee is het voor hoogspanningsbegrippen een middenmoot en voor het spanningsniveau 380 kV zelfs een vrij kleintje. Omdat zo'n mast zelfs niet als losse torendelen en traversen op een vrachtwagen te laden valt moet er redelijk wat demontagewerk zijn verricht en misschien een speciaal transport.

Afbeeldingen: De mast die in het facebookbericht van Elia in de takels hangt en op de onderste drieluik wordt getoond blijkt dezelfde mast te zijn, maar niet precies hétzelfde te zijn. Er zijn tegelijk met de verplaatsing ook wat wijzigingen doorgevoerd, zoals een paar traversen die erbij aan werden gezet. Ook wij hebben ons daardoor even op het verkeerde been laten zetten.