07 mei 2021 ∙ Geopolitiek en elektriciteit kennen we vandaag vooral van brandstofprijzen of van conflicten over het vullen van grote stuwmeren. In Europa wordt juist al decennia gewerkt aan toenemende integratie van het stroomnet, dwars over alle de landsgrenzen heen. Wat er deze week gebeurt tussen Frankrijk en Groot Brittanië is dan ook een lelijke vlek op dit fraaie blazoen.

Voldoende elektriciteit, op te vatten als genoeg capaciteit én leveringszekerheid, kan nauwelijks worden overschat in belang in de huidige samenleving. Grote stroomstoringen tonen aan hoe kwetsbaar we zijn wanneer de elektriciteit enige tijd uitvalt. Netbeheerders, overheden en bedrijven is er dan ook alles aan gelegen om ervoor te zorgen dat de elektriciteit het zo vaak mogelijk doet, want een serieuze uitval van elektriciteit is al gauw heel duur, het veroorzaakt chaos en het kan zelfs levens kosten. Verder kan het ook de economische aantrekkingskracht van een gebied negatief beïnvloeden. Dreigen met het afschakelen van elektriciteit is daardoor een veel zwaarder middel dan het lijkt. En toch doet Frankrijk dat nu met een groep Britse eilandjes.

Wat is er aan de hand? Frankrijk en Groot Brittanië zijn in een conflict beland over visserijquota in het Kanaal, een indirect gevolg van de Brexit. De Britten bezitten drie eilanden in het Kanaal die eigenlijk geografisch bij Frankrijk zouden moeten horen. Doordat de Kanaaleilanden Guernsey en Jersey Brits zijn, bevindt zich om die eilanden heen een Britse visserijzone, waarin ook Franse vissers waren toegelaten. Door de Brexit zijn de regels veranderd en zijn er nieuwe beperkingen ontstaan voor Franse vissersschepen. Die zijn bang failliet te gaan omdat ze niet kunnen voldoen aan de eenzijdig gewijzigde regels. Protesterende Franse visserschepen blokkeerden een tijdje de haven van Jersey, waarna de Britse overheid pardoes een aantal marineschepen op de eilanden afstuurde. Na wat schermutselingen tussen Britse en Franse schepen werd Frankrijk zo boos dat ze dreigden de eilanden af te snijden van hun stroomtoevoer.

Kan dat zomaar? Technisch: ja. Jersey is Brits, maar heeft in zeer grote mate autonomie (het mag zijn eigen regels maken zonder dat het moederland direct boos wordt) en het eiland betrekt zijn elektriciteit via een kabel van het Franse vasteland. Het komt wel vaker voor dat eilanden om pragmatische redenen elektrisch aan het verkeerde moederland vast zitten. Andere voorbeelden zijn Åland, Bornholm en Corsica. Op onze eigen netkaart hebben we dit stukje Europa (nog) niet dekkend in kaart gebracht, maar 4C Offshore heeft de kabels wel op de kaart staan. Drie kabels (samen 280 MW) verbinden Jersey met het Franse 90 kV-net op de stations Haye du Puts en Periers. Als het Frankrijk menens is, zijn Jersey en erachter Guernsey met één druk op de knop spanningsloos omdat op de eilanden onvoldoende productie aanwezig is om (tja) eilandbedrijf te draaien. 

In de laatste elf jaar is dreigen met elektriciteit slechts twee keer eerder gebruikt op het Europese geopolitieke toneel: in 2012 in de Kredietcrisis (toen Italië dreigde de HVDC-kabel naar het technisch failliete Griekenland los te nemen) en in 2017, toen tussen Servië en Kosovo een handelsconflict was ontstaan. Een eiland dat geen keus heeft voor straf los halen is een paardenmiddel waarvan geen recente voorbeelden voorhanden zijn. We hopen dan ook dat dit buitenproportionele dreigement heel snel weer van tafel gaat.

Afbeeldingen: De Kanaaleilanden Guernsey en Jersey zitten aan het Franse vasteland vast met drie 90 kV kabels. Als Frankrijk het werkelijk wil, zitten de eilanden met één druk op de knop zonder stroom. Boven: verbinding van hetzelfde type als waarmee op het Franse vasteland een van de zeekabels aan het net is verbonden.