16 december 2015 ∙ Hoogspanningslijnen worden steeds populairder. Dat klinkt vanuit onze context prachtig, maar helaas gaat de hernieuwde populariteit niet over de kunst van verantwoordelijk netbeheer of over de historie en techniek van hoogspanningslijnen. Nee, het gaat ordinair om het metaal waar de spullen van gemaakt zijn. In het bijzonder koper. 

Lang geleden werden de draden en de bliksemafleiders van hoogspanningslijnen nog van koper gemaakt. En koper, dat wordt al sinds de prehistorie gestolen. In de oorlog werden hoogspanningsdraden (net als kerkklokken) soms geconfisqueerd door de bezetter omdat het koper nodig was om granaathulzen en munitie van te maken. Sinds de jaren 50 deden aluminium en nog later legeringen zoals ASCR en AMS hun intrede: koperen hoogspanningskabels raakten achterhaald en werden niet meer toegepast. Maar in oude hoogspanningslijnen waarin met name de bliksemdraden nooit zijn vervangen, hangen nog steeds de originele koperen draden.

Of beter gezegd hingen, want steeds vaker worden deze draden ontvreemd. Deze keer zijn het particuliere dieven. Overdag kijken ze naar met name oude verbindingen (aan het mastontwerp te herkennen, in dit geval een nadeel) om te zien of de bliksemdraden groen uitslaan. 's Nachts, op nachten met weinig wind, breken ze in op trafostations door hekken kapot te knippen, of klimmen ze in de masten en knippen de koperen bliksemdraden los. Voor een opbrengst van niet meer dan een paar honderd euro wagen ze hun leven en brengen ze niet alleen de leveringszekerheid, maar ook de levens van andere mensen in gevaar. Soms laten ze losse uiteinden gewoon bungelen, waar ze tegen de fasedraden aan kunnen komen zodat er kortsluiting ontstaat of onderdelen vlak boven de grond onder directe spanning kunnen komen te staan.

Onder andere Tennet is dat behoorlijk zat aan het worden. De laatste tijd worden er steeds zwaardere maatregelen genomen, met name in Limburg. DNA-spray, camera's in de masten, bewaking door gecamoufleerde militaire commando's die 's nachts langs de hoogspanningslijnen patrouilleren.

Er zijn zelfs nog andere methoden die wij hier niet noemen om niemand wijzer te maken. (Zelfcensuur op HoogspanningsNet? Het moet verdorie hier niet gekker worden.) De politie is eveneens betrokken en is extra alert op koperdiefstal en handel in grote partijen koper: een rol roestig, zwaar koperdraad is per definitie verdacht.

Misschien ontkomen we er niet aan om op termijn alle oude koperen bliksemdraden preventief te vervangen door ander materiaal, of om de hekken van trafostations te verzwaren om levensgevaarlijke situaties met dieren of met spelende kinderen te voorkomen. (Een gat in het hek – spannend, laten we er doorheen kruipen!) Maar wat het beste zou helpen is meer gezond verstand bij koperdieven. Je leven wagen tussen 150.000 volt voor een paar kilo koperdraad… ja, dan zit er ook bij jezelf een draadje los.

Foto: een van de manieren om koperdiefstal te bevechten. DNA-spray is een speciale coating met een unieke chemische code. Die maakt de partij koper herkenbaar als het na diefstal ergens anders wordt aangetroffen. De coating is niet af te borstelen en ook de handen van de dieven en handelaars vertonen na aanraking nog wekenlang de sporen ervan. De pakkans neemt daardoor enorm toe. Foto door Roelof Hartholt.