HoogspanningsNet - alles over hoogspanning op het het

Techniek

Mast van de Maand



400 kV Constanta - Tariverde
----------------------------------------------
We gaan deze maand weer eens naar het oosten van Europa, waar de ruimte aanzienlijk is en de hoogspanningslijnen een fijne mix van Sovjetinvloeden, ietwat achterstallig onderhoud maar soms ook een trotse persoonlijkheid hebben. Hoogspanningslijnen hoeven in die streken niet te doen of ze te gast zijn in een landschap. Forumlid PJK, goed bekend met Roemenië, legde een mast vast van de verbinding Constanta - Tariverde. De enkelcircuit 400 kV-lijn had en heeft een koppelfunctie, maar er hangt tegenwoordig ook een groot windpark in. De driebundels doen rond 2 tot 2,5 kA en dus 1300 tot 1600 MVA transportvermogen vermoeden. Schoormasten, om precies te zijn een H-frame met uitwendige tuien, zijn een zeer populaire keuze in landen met lange afstanden zodat de transportspanningen hoog moeten zijn en de kosten per strekkende kilometer lijn juist laag. Daarbij zien we in de wat oudere mastenpopulaties vaak dit soort H-frames. Maar de evolutie van schoormasten ging voort en gaandeweg verscheen een gewaagdere doorontwikkeling, een zogeheten guyed V. Dan zijn de tuien juist naar buiten gezet en de beide benen naar binnen. Guyed V's zien we vooral in echt verlaten bosgebieden. In landbouwgebieden is een uitwendig vertuid H-frame zoals deze alsnog handiger omdat de tuidraden in de grond verankerd zitten binnen het lengteprofiel van de verbinding. Dat maakt de kans op ongelukken met combines kleiner.

Hoogspanning en gezondheid?

Antwoord op alle vragen vind je bij het RIVM (NL) of het Departement Leefomgeving (B).

HoogspanningsNet behandelt dit thema met opzet niet zelf. (Waarom niet?)

Geknetter en gebrom?

Geen zorgen, dat is normaal.

Mastverrommeling


Doet dit ook jouw tenen kromtrekken?


Zoek je de netbeheerder?

Dat zijn wij niet. Ga naar de website van TenneT TSO (NL) of Elia (B).




Of ga naar ENTSO-E voor het Europese samenwerkingsverband tussen netbeheerders.

Berichtenarchief

04 september 2019 Borssele Alpha is voor de pers opgeleverd. De eerste van zeven grote stekkerdozen op zee is daarmee gereed voor gebruik. Een primeur in meerdere opzichten, hoewel de bouw van de bijbehorende windparken nog moet beginnen. Laten we eens even kijken wat Tennet daar voor moois op de jacket heeft laten takelen.

Jaren geleden, zo ver terug dat de meeste mensen achter HoogspanningsNet toen zelf nog niet eens een conceptplan waren, was er de Stratenmaker op Zee-show op de Nederlandse televisie. Een vooruitziende blik, want inmiddels wordt er nogal wat infra aangelegd in de zee. Windmolens op zee, internet op zee, misschien zelfs wat Tennet-eilanden op zee (met wegen natuurlijk), en natuurlijk ook hoogspanning op zee. Sinds vandaag is daar een nieuwe verbinding en een nieuw station bij gekomen, het eerste exemplaar van een hele serie beraamde stations om windvermogen op aan te gaan sluiten.

Borssele Alpha (stationsafkorting BSA) is vernoemd naar het wingebied waar de windparken Borssele I t/m IV komen te staan. Die zijn op hun beurt weer vernoemd naar de aanlandingskabels voor de kabels (bedreven op 220 kV AC) die vlak naast de kerncentrale van Borssele binnenlopen. Naast Borssele Alpha komt ook Borssele Beta te staan. Het zijn de eerste twee stations van zeven stuks die per exemplaar 700 MW (als tweemaal 350 MW) windvermogen kunnen faciliteren. In de media wordt dan ook gesproken van grote stekkerdozen. Een beetje ongelukkige vergelijking, want dan wordt voorbijgegaan aan de belangrijkste functie: optransformeren van de spanning.

Nu staan er al wel meer van zulke platforms op zee. In Duitsland staat een heel arsenaal AC-trafo's en ook HVDC-converters in de Noordzee en m.u.v. Noorwegen staat ook in de teritoriale wateren van de andere landen van ons scopegebied (Denemarken, België en het tijdelijk niet-zo-Verenigd Koninkrijk) een klein leger van zulke apparaten in zee. Toch is Borssele Alpha uniek, in drie opzichten. Tennet heeft geleerd van de ervaringen met de eerder opgeleverde platforms en heeft met enige trots Borssele Alpha lean and mean (slank en simpel) genoemd. Het ding is zo eenvoudig mogelijk gehouden. Dat is niet alleen goedkoper, er kan ook minder kapot en er is minder onderhoud nodig. (Overigens wordt dat lean and mean meteen weer gelogenstraft door de radar die erop zit om de windmolens tijdelijk stil te zetten als er een grote zwerm trekvogels op ramkoers ligt. Ook dat is nieuw.)

Het derde nieuwtje is vooral voor ons hoogspanningsgeïnteresseerden leuk: de windmolens (die er nu nog niet staan) krijgen een infieldspanning van 66 kV. Dat is nog nergens op de wereld op zee eerder gedaan. 66 kV kan t.o.v. de gangbare 33 kV-spanning meer vermogen aan en vermindert het aantal benodigde kabelkilometers. Zelfs voor de Denen die het park aanleggen (Ørsted doet dat) is dit een primeur. De bouw van de molens zelf begint overigens nu pas, maar wellicht kunnen we na twintig jaar achter de feiten aanlopen toch eindelijk weer een keer trots zeggen '…het waren toch die Hollanders.'

Afbeeldingen: persfoto vrijggeven door Tennet (origineel hier) waarop Borssele Alpha staat. Het lijkt een boorplatform, maar in feite is het een hele grote, dubbele 66/220 kV-trafo. Onder: BSA op de netkaart. Wie de interactieve versie bekijkt ziet dat er al veel meer van zulke platforms zijn, maar nog niemand deed eerder 220/66 kV op zee.

27 augustus 2019 Wanneer er interessante dingen in het MS-niveau gebeuren zijn we bij HoogspanningsNet niet te beroerd om even 'omlaag' te kijken. Vandaag is zo'n dag. In de omgeving van Lommel is de afgelopen tijd het ondenkbare gebeurd: een bijna verdwenen netspanning is afgestoft en krijgt een nieuw leven.

26 kV-net op de netkaartEerst een beetje geschiedenis. De eerste hoogspanningslijnen in Belgisch Limburg, om de verschillende mijnsites te verbinden, stonden op 26 kV. Deze spanning werd langzaamaan uitgerold over vrijwel de hele provincie. Later verscheen een grote 70 kV-lus door de hele provincie en een zware 150 kV-lijn naar Overpelt. Daarmee verloor het 26 kV-net haar bestaansrecht. De mijnen waren intussen ook gesloten en de distributienetbeheerder koos voor 10 kV, waardoor enkel nog een handvol industriële aansluitingen overbleef. Het lot van 26 kV leek bezegeld.

Maar de nieuwe tijd, met roep om hernieuwbare opwek, bepaalde anders. Op de vervuilde gronden van de voormalige zandwinning kan je niet veel nuttigs doen, behalve er een fors groenestroompark van maken. 100 MW zonnepanelen en 100 MW windturbines zijn gepland en deels al gebouwd. 200 MW afvoeren op 10 kV is gekkenwerk, maar een een nieuw 150 kV-station bouwen is buitengewoon prijzig. Toen viel het oog op het kwijnende 26 kV-net dat nog aanwezig was in de omgeving.

Elia en Interenerga (de distributienetbeheerder) hebben beslist om het 26 kV-net in stand te houden. De twee transfo's 150/26 kV in Lommel van 60 MVA kunnen samen het volledige windvermogen afvoeren. Vermits er nog geen andere productie op zit en redundantie voor productie niet nodig is kan de 100 MW hier ingevoed worden. De 100 MW zonnepanelen worden aangesloten via het interne 15 kV-net van de Nyrstar-fabriek. Ook Infrabel (de Belgische spoorweginfrabeheerder) is blij met deze ontwikkelingen. Zij plannen een nieuw tractieonderstation in Lommel. Op 10 kV is het altijd oppassen met piekvermogens, maar een 26 kV-aansluiting is perfect om bovenleidingsspanning uit te maken.

Voorlopig is het 26 kV-net rond Lommel (en daarmee 26 kV als definitienetspanning) gered. Maar een kanttekening blijft toch nodig, want alle nieuwe kabels en transfo's die nu worden bijgeplaatst zijn allemaal 30 kV-ready. Ooit zal het groen op onze netkaart alsnog plaats voor paars, maar voor het zover is krijgt het enige overgebleven 26 kV-net er een grote producent, een nieuwe klant én een aantal jaren verlengde levensduur bij.

Afbeeldingen: 26 kV op de netkaart (interactieve versie hier). We hebben geen foto van een 26 kV-object, want alle verbindingen met deze spanning liggen ondergronds. Maar als straks het windpark af is, zal 26 kV misschien wel de groenste spanning in heel België zijn – zowel letterlijk als figuurlijk op de netkaart.

27 juli 2019 Wie nu in Groot Transformatorië op het strand ligt te bakken: da's nou jammer, je hebt het warmste weer uit de geschiedenis van Nederland en België gemist. Terwijl iedereen collectief een beetje hittebevangen leek, bleef de stroom het bijna overal gewoon doen. Hoe houdt het grootschalig net zich eigenlijk in deze hitte?

Wie zich de afgelopen dagen op de zinderende vlaktes waagde zag dat zelfs de bovengrondse hoogspanningslijnen zichtbaar op temperatuur waren: als het blad van een plant die te weinig water krijgt hingen de draden van met name oudere kleine lijnen buitengewoon diep door. Dat heeft gevolgen voor dynamic line rating, het vakgebied dat zich bezighoudt met de invloed van het weer op de temperatuur van de draden. In de winter koelen draden extra goed en kan je ze soms 'gratis' extra belasten. Maar het omgekeerde, namelijk transportbeperkingen bij hitte, dat treedt nog altijd niet snel op. De draden mogen negentig graden worden zodat er zelfs in de hoogzomer nog voldoende capaciteit in de lijnen overblijft.

De transformators vernemen er meer van. De trafo's in huisjes voor middenspanning zijn doorgaans luchtgekoeld volgens natuurlijke convectie: ONAN. De warmte wordt door geleiding en stroming aan het interieur van het huisje afgegeven. Maar als de buitentemperatuur reeds veertig graden is kan het een sauna worden in het gebouwtje. Het zal niemand verbazen dat het aantal storingen van zulke netstations de laatste dagen boven normaal lag.

Bij heel warm weer kunnen de draden extra laag komen te hangenGrotere trafo's zoals de HS/MS-trafo's en koppeltrafo's hebben geforceerde lucht- en oliekoeling waardoor de machine actieve temperatuurregeling heeft. Natuurlijk moeten de ventilators en oliepompen harder werken en is het moeilijker om een flink belaste trafo nog koel te houden. Maar omdat het nu vakantie is (bedrijven dicht), de zonnepanelen enigszins vermogen in het lagere net invoeden en ook omdat Nederland en België nog altijd geen airco-landen zijn is de maximale netbelasting zelfs op dit soort dagen nog lager dan tijdens een koude winterdag.

In Frankrijk hangt het erom. Daar zijn momenteel wat problemen met koelwater voor de kerncentrales waardoor een handvol reactoren stil moest worden gelegd. Of er ook in onze landen een keer een tijd zal ontstaan waarin het stroomverbruik in de zomer dat van de winter gaat overtreffen is de vraag: warmtepompen zullen vooral in de winter veel vermogen gaan afnemen en de stijging van het verbruik in de winter kan daardoor wel eens nog harder oplopen dan de stijging in de zomer. Het lijkt erop dat we voorlopig nog 'gewoon' van kou meer te vrezen hebben dan van hitte. Al zal een monteur die een gloeiendhete mast in moet daar ongetwijfeld anders over denken…

Afbeeldingen: hitte heeft vooral effect op trafostations en minder op de hoogspanningslijnen, hoewel bij die laatste het effect wel direct zichtbaar kan zijn. Als de draden warm worden zetten ze uit en gaan ze dieper doorhangen. Soms kan dat leiden tot zogeheten doorhangknelpunten, zoasl bij dit (helaas) reeds gesloopte lijntje. Foto door Tom Börger.

15 juli 2019 Nu het vakantietijd is en enkele vrijwilligers achter deze site een paar weken eh.. veldwerk voor de netkaart doen in het buitenland, lijkt het een beetje stil op HoogspanningsNet. Laten we ons eens voegen bij het vakantieverkeer op de A58 in Zeeland en vanaf daar opzij kijken naar Tennets nieuwe 380 kV-station Rilland in aanbouw. Het schiet goed op.

Over station Rilland in aanbouw hebben we al eerder dingen geschreven. Het wordt een schakelstation op 380 kV-niveau. Geen trafo's of koppeling met het onderliggende 380 kV-net, maar uitsluitend verschakeling van vermogen uit de rinchting Borssele samen met een sterkere verbinding met Zandvliet in België. Het station is bijna af en inmiddels kunnen de bestaande verbindingen erop worden aangesloten. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Men wil de verbindingen zo kort mogelijk uit dienst hebben, terwijl er ondertussen voor de aansluiting ook een snelweg en een kanaal moet worden overgestoken.

Dat vereist een aantal nieuwe masten. In het kader van een uniforme uitstraling van het station sluit men de drie bestaande vakwerklijnen met donaumasten daarom aan met een handjevol wintracks. Ehh.. juist ja. Doe maar efkes wisselen, Pietertje.  

Ook aan de vakwerklijnen zelf moet her en der wat worden verbouwd om het nieuwe station en de wintracks te kunnen inpassen. Zo staat hoekpositie 303 van de verbinding naar Geertruidenberg nu verkeerd om. Eitje, zo dachten we bij HoogspanningsNet na een blik op de netkaart. Het fundament is vierkant, dus dan fix je even een kraan, schroef je de mast los en draai je het hele ding toch gewoon een kwart slag? Was alles maar zo makkelijk.

Blijkbaar hebben we te simpel gedacht, want dat is niet wat men deed. Kennelijk voldeed het bestaande mastlichaam niet aan de huidige sterktevereisten of aan de hoogte die nodig is voor de nieuwe functie als hoekmast de andere kant op. De mast is alsnog afgebroken en er is een nieuwe opgezet – opmerkelijk is dit wel weer een vakwerkmast. De komende weken is het nog draden trekken, afspannen, testen, inregelen en vrijschakelen, maar zoals het er nu voor staat komt Rilland nog voor de winter in dienst en op het netschema.

Afbeeldingen: Rilland in aanbouw op een foto gemaakt door Rick Bekker (klik voor een vergroting). De bestaande verbindingen met vakwerkmasten worden aangesloten met wintracks. Onder: de gedraaide mast (naar nu blijkt, een nieuwe mast op het bestaande fundament), vanuit een trein (inverse treinmoment) gefotografeerd door Ruben Schots.

20 mei 2019 Gisteren was de Open Wervendag in België, waarbij Elia het transformatorstation Lillo eenmalig openstelde voor het publiek (zie ook het nieuwsbericht hieronder). Het weer werkte niet mee, maar dat mocht de pret niet drukken. We danken Elia voor de organisatie en de mogelijkheid tot een blik op de nieuwe recordhouder hoogste hoogspanningsmast van de Benelux.

Nieuwe scheldekruising - klik voor een vergrotingOver het project Brabo is hier al vaker wat gezegd. Wie meer wil weten kan bij Elia de details nalezen of oude nieuwsberichten op deze website nazoeken. Hier en nu op deze plek beperken we ons tot een bericht dat eigenlijk niet mag ontbreken in het nieuwsarchief: de nieuwe recordhouder hoogste hoogspanningsmast van de Benelux. 192 meter hoog, meer dan 500 ton en zo groot dat er in heel Europa slechts acht hijskranen voorhanden zijn die in staat zijn om deze masten in elkaar te takelen.

Afgelopen woensdag werd de eerste van de twee masten opgeleverd – net op tijd voor de open dag. Het is het exemplaar op de linkeroever. Trafostation Lillo staat echter op de rechteroever, waar een identieke mast nog in opbouw is. Op die manier was het mogelijk om op de open dag tussen de mastdelen door te wandelen (en de schaal van de enorme metalen delen met eigen ogen te zien) terwijl aan de overzijde van de Schelde meteen te zien was hoe alles eruit komt te zien als de mast geënsembleerd is. Het beste van twee werelden.

Mastdelen wachtend op montageAankomende zomer worden de draden in de masten gehesen en dan zal de nieuwe hoogste crossing van de Benelux en de derde van Europa zijn definitieve uiterlijk aannemen. Op het terrein was er de mogelijkheid een schaalmodel te bekijken die in een windtunnel was getest, maar ook was er de kans om op trafostation Lillo (in ombouw) de toekomstige 380 kV GIS-installatie van dichtbij te bekijken. 

Op ons forum is meer informatie te vinden, waaronder foto's van het project en wellicht over een paar dagen ook foto's die een impressie geven van de geslaagde open dag waarbij een groep mensen van dit forum en achter HoogspanningsNet van de partij mochten zijn. 

Afbeeldingen: Nieuwe 192 meter hoge kruisingsmast op de linkeroever, gezien vanaf de rechteroever. Klik op de afbeelding voor een vergroting. Onder: aanblik van de situatie op de open dag. Elia had voorzien in een paar partytenten, informatieborden, personeel en de mogelijkheden om de enorme mastdelen van heel dichtbij te kunnen bekijken. Een echte mast see.

De HoogspanningsNet Netkaart voor je PC, browser, tablet en telefoon.

– Altijd het net op zak.

Meer info Handleiding FAQ GIS/KML

Actuele load

Waar zijn de netprojecten?

Kijk waar de netuitbreidingen zijn!
Netuitbreidingskaart TenneT
Netprojecten Elia
TYNDP Europa door ENTSO-E

Credits en copyright

Creative Commons Licentie

Tenzij anders vermeld, bevindt de content op deze website zich onder een CC BY-NC-ND-licentie.

Lees de volledige disclaimer hier.