HoogspanningsNet - alles over hoogspanning op het het

Techniek

Mast van de Maand



400 kV Constanta - Tariverde
----------------------------------------------
We gaan deze maand weer eens naar het oosten van Europa, waar de ruimte aanzienlijk is en de hoogspanningslijnen een fijne mix van Sovjetinvloeden, ietwat achterstallig onderhoud maar soms ook een trotse persoonlijkheid hebben. Hoogspanningslijnen hoeven in die streken niet te doen of ze te gast zijn in een landschap. Forumlid PJK, goed bekend met Roemenië, legde een mast vast van de verbinding Constanta - Tariverde. De enkelcircuit 400 kV-lijn had en heeft een koppelfunctie, maar er hangt tegenwoordig ook een groot windpark in. De driebundels doen rond 2 tot 2,5 kA en dus 1300 tot 1600 MVA transportvermogen vermoeden. Schoormasten, om precies te zijn een H-frame met uitwendige tuien, zijn een zeer populaire keuze in landen met lange afstanden zodat de transportspanningen hoog moeten zijn en de kosten per strekkende kilometer lijn juist laag. Daarbij zien we in de wat oudere mastenpopulaties vaak dit soort H-frames. Maar de evolutie van schoormasten ging voort en gaandeweg verscheen een gewaagdere doorontwikkeling, een zogeheten guyed V. Dan zijn de tuien juist naar buiten gezet en de beide benen naar binnen. Guyed V's zien we vooral in echt verlaten bosgebieden. In landbouwgebieden is een uitwendig vertuid H-frame zoals deze alsnog handiger omdat de tuidraden in de grond verankerd zitten binnen het lengteprofiel van de verbinding. Dat maakt de kans op ongelukken met combines kleiner.

Hoogspanning en gezondheid?

Antwoord op alle vragen vind je bij het RIVM (NL) of het Departement Leefomgeving (B).

HoogspanningsNet behandelt dit thema met opzet niet zelf. (Waarom niet?)

Geknetter en gebrom?

Geen zorgen, dat is normaal.

Mastverrommeling


Doet dit ook jouw tenen kromtrekken?


Zoek je de netbeheerder?

Dat zijn wij niet. Ga naar de website van TenneT TSO (NL) of Elia (B).




Of ga naar ENTSO-E voor het Europese samenwerkingsverband tussen netbeheerders.

Berichtenarchief

12 augustus 2020 De vakantie eindigt niet alleen gloeiend heet, maar ook met de onthulling van het mastontwerp dat gebruikt gaat worden in de nieuwe verbinding Zuidwest-380 Oost. Maak kennis met de mastenfamilie Moldau: een adembenemende, dubbele concentrische combinatie-tonmast.

2020 is niet echt een lekker jaar voor euh.. ach, voor iedereen. Maar voor pylon geeks heeft 2020 ook een zeer mooie kant, want het is het jaar van een grote plottwist in hoogspanningsland. We dachten dat nieuw vakwerk in Nederland onmogelijk was sinds de wintrack zijn intrede had gedaan, maar niets is minder waar. In februari bleek dat voor Zuidwest-380 kV Oost van de wintrack werd afgeweken en dat Tennet alsnog een vakwerkmast ging toepassen. Wie goed de site van Zuidwest-380 in de gaten hield had daar al wat aanwijzingen voor kunnen zien, maar dat het uiteindelijk ook echt doorging was alsnog een verrassing.

Toen begon het wachten op hoe de mast eruit zou gaan zien. De wintrack was het uitgangspunt, maar een vakwerk-bipole leek niet realistisch. Met een combimast zijn de opties beperkt: donau + vlak zoals de Oostring of Zwolle – Meeden? Duo-Ton zoals bij Helmond? Slechts een paar mensen wisten wat het zou gaan worden, maar hier op HoogspanningsNet moesten we wachten op het officiële onthulmoment. Vanwege de coronacrisis liet dat langer op zich wachten dan de bedoeling was. Toen we enkele weken terug lucht kregen van een per ongeluk te vroeg online gezette 3D-visualisatiewebsite konden we opeens het ontwerp zien. Het werd verleidelijk omdat de te vroeg bereikbare site openbaar te benaderen was, maar ook wij bij HoogspanningsNet hebben geen belang bij een boze Berg. Je kan ook de luis in de pels uithangen zonder jeuk te veroorzaken. 

En nu, middenin de vakantie, werd het ontwerp door Tennet dan werkelijk vrijgegeven met stille trom. Die relatieve stilte is natuurlijk een teken van wat anders: het ligt bij sommige mensen een beetje gevoelig dat de wintrack om technische en esthetische redenen niet meer houdbaar bleek voor dit project en ook wordt een grote hoogspanningsmast door de meeste mensen niet zo gewaardeerd. Jammer eigenlijk, want de nieuwe mast is een waanzinnige nieuwe telg in het bestaande mastenpark. De ontworpen mastenfamilie, Moldau gedoopt (stijlvol om weer een riviernaam te kiezen) heeft een dubbele tonconfiguratie waarbij de 150 kV-circuits binnenin de 380 kV-circuits hangen. Een concentrische tonmast – zoiets hebben we nog nooit gezien in Nederland en ook niet in de wijde omtrek.

Het idee is dat het magneetveld smaller blijft dan wanneer 380 kV aan de binnenzijde hangt. Iets wat op het eerste gezicht vreemd lijkt, maar omdat 380 kV een grotere afstand tot de toren moet houden dan 150 kV blijft de mast als geheel smaller wanneer 150 kV binnenin wordt opgehangen. Ook blijft de masthoogte beperkt tot drie verdiepingen, wat tevens goed past bij de kleerkasten. De tonvorm past daar ook bij. Nadeel is de ingewikkelde afstap van 150 kV bij inlussingen, aftakken en stations. Het lijkt erop dat dit alleen kan via caravelles. Dat is iets gebruikelijks in België en Duitsland, maar een primeur voor Nederland.

Welke vragen blijven er open staan en waar moeten we bovenop blijven zitten? Naast de projectplanning is dat vooral het al of niet toepassen van wisselmasten. Ook daarover zijn wat berichten, hoewel die niet hard bevestigd zijn. De buisleidingenstraat van LSNed heeft last van elektromagnetische beïnvloeding en er is een bericht dat men eventueel fasewisseling wil toepassen om dat te bevechten. Dat zou wederom een primeur zijn, aangezien nieuwe fasewissels al decennia niet meer gebouwd worden.

We houden het in de gaten, maar op dit moment kunnen we proosten op het vooruitzicht op een spectaculaire uitbreiding van het Nederlandse mastenpark, voor het eerst sinds ZL-MEE-EEMS in de jaren 90. Zoiets als dit hebben we in Nederland nooit eerder gezien en dit belooft een spannend nieuw hoofdstuk te worden. Lees voor meer informatie het Mastkeuzerapport van Tennet (PDF), bekijk de projectsite van Zuidwest-380 of praat mee op ons forum.

Afbeelding: animatie en schets van een mast van het Moldau-ontwerp, beide ontleend uit het rapport van Tennet over de mastkeuze en de visualisatiewebsite die enkele weken te vroeg online kwam. Het is een geheel nieuwe mast die grotendeels als combimast, maar ook een stukje als solo 380 wordt toegepast. Het kan nog wel een paar jaar duren voordat de bouw begint en dit uitzicht werkelijkheid wordt. 

20 juli 2020 Breng jij net als veel anderen de zomer van 2020 in eigen land door? Is het weer mooi ruk, in Drenthe, met de caravan, in de regen? Pep de stemming op met een potje ganzenbord – nee, niet dát suffe spelletje, kom nou. We bedoelen natuurlijk HoogspanningsNet Powerganzenbord.

Pylon geeks weten dat alles interessanter wordt als je er spanning op zet. Wederom bewijzen we bij HoogspanningsNet dat deze stelling klopt door ganzenbord, een toppunt van spruitjeslucht, onder hoogspanning te brengen. 

Powerganzenbord draait om wie als eerste zijn nieuwe hoogspanningslijn weet te voltooien. Begin bij het stijgjuk en maak een spannende reis door Hoogspanningsland zoals we dat vandaag kennen. Speel met een circuitkleur en met twee tot negen mensen. Overwin problemen met doorhangknelpunten, lijndansen, congestie en vergunningsprocedures. Maak handig gebruik van een PR-momentje met een ooievaar in een mast. Maak strategische keuzes voor het goede type geleider – maar pas op, voor je het weet moet je terug naar het Ministerie van EZ op positie 14. Speel het hard of kies juist een medekandidaat te helpen, maar verlies nooit je doel uit ogen: als eerste Trafostation Lijnvreugd bereiken!

Download het speelbord als PDF (300 DPI)

Het speelbord is op een A4'tje een beetje krap. A3 is geschikter. Informeer bijvoorbeeld bij de receptie van de camping of je een A3-print mag maken, snaai de dobbelsteen en wat pionnen uit een doos Mens-Erger-Je-Niet en verhoog het potentiaal van ganzenbord naar hoogtes waar ze in de 16e eeuw nog geen enkel besef van hadden…

Afbeelding: Speelbord van HoogspanningsNet Powerganzenbord. Download het speelbord als PDF en verander een regenachtige avond met het gezin in de caravan in een spannende en leerzame reis door Hoogspanningsland.

30 juni 2020 Middenin de coronacrisis trok het weinig aandacht, maar voor wie het hoogspanningslandschap scherp in de gaten hield is er recentelijk een leuk stukje infra opgeleverd: 's werelds eerste string offshore windmolens bedreven op 66 kV is in dienst gegaan op Borssele Alpha. Klinkt laf, maar onderschat het niet. 

Hoewel we op HoogspanningsNet dol zijn op bovengrondse lijnen en openluchtstations, kijken we zonder enige gêne en met dezelfde interesse naar de inmiddels indrukwekkende hoeveelheid hoogspanning die op de zeebodem is aangelegd. En daar, een kilometer of dertig buitengaats van Zeeuws Vlaanderen, is recentelijk een wereldprimeur neergezet. Eind april werd het eerste exemplaar Siemens Gamesa 8MW trots op zijn monopile geheisterd en na het gereed komen van de andere molens op dezelfde infieldkabel kon de hele string in dienst worden genomen. Het begin van het 1400 MW grote dubbele offshore windpark is daarmee een feit. 

In eerste instantie lijkt het kouwe drukte. 66 kV op land is heel normaal en hoewel het voor Tennet een nieuwe spanning is in hun assetpark (althans, in eigen bezit dan) klinkt het als een grote komkommer. Maar op zee ligt dat anders: 66 kV is op de wereld nog nooit eerder toegepast in een offshore windpark. We begeven ons op onverkend terrein.

33 kV is tot op heden de standaard voor offshore infieldbekabeling van windparken. Bewezen techniek en goed uitontwikkeld. Maar 33 kV heeft beperkingen, vooral op gebied van maximale transportcapaciteit. Dat is iets wat steeds belangrijker wordt nu de windturbines in een welhaast angstaanjagende groeicurve reeds 8 tot 10 MW kunnen produceren en de rek is er nog niet uit. Als men dat over 33 kV wil wegstouwen naar een trafo-eiland passen er nog maar drie of vier zulke molens op één string voordat de technische grens is bereikt. Om een inefficiënte kabelspaghetti met veel netverliezen te voorkomen heeft Tennet al enige jaren geleden opdracht gegeven tot het onderzoeken en waar mogelijk ook toepassen van 66 kV als infieldspanning. Windmolenbouwers Vestas en Siemens Gamesa zagen dat beiden wel zitten (ook met het oog op toekomstige windparken met nog grotere molens) en men besloot het te wagen: Borssele Alpha (Siemens Gamesa 8MW) en Beta (Vestas V164) werden windparken op 66 kV, als benchmark voor de toekomst van offshore wind. 

Nu zijn de molens in bezit van een commercieel bedrijf (in dit geval Ørsted) en ook de 66 kV-kabels zijn in hun bezit. Maar de schakelinstallaties, trafo's en rails op de trafo-eilanden zijn van Tennet. En wie goed op de kaart kijkt, ziet dat de trafo-eilanden van Alpha en Beta voor servicedoeleinden zijn gekoppeld met een extra kabel. Ook die wordt op 66 kV bedreven, waarmee de eerste en vooralsnog enige verbinding van 66 kV voor Tennet in de papieren staat.

Hoe gaat dit verder? Het is te verwachten dat 66 kV de verwachtingen waarmaakt en inderdaad uitgroeit tot de nieuwe standaard, waardoor we deze spanning in de toekomst zullen zien in vele andere zware offshore windparken die nog gebouwd moeten worden. De netkaart zal op zee in elk geval meer oranje worden.

Afbeeldingen: deel van de netkaart, met Borssele Alpha (alle gerealiseerde en geplande strings reeds ingetekend) samen met al langer bestaande Belgische windparken. Merk op hoeveel wijder de opzet van 66 kV is ten opzichte van 33 kV. Dit creëert de noodzakelijke ruimte voor de veel grotere molens die vandaag en morgen de standaard zijn. Onder: Borssele Alpha op een Tennet-animatie. In het hart van dit blok komt 66 kV binnen en gaat vermogen er op 220 kV weer uit, richting de kust.

07 juni 2020 Sinds een week is er consternatie over een foto van broedende ooievaars in een hoogspanningsmast. Ook bij HoogspanningsNet kregen we via meerdere kanalen met de foto te maken. De mast zou in de Bommelerwaard staan, zei men. Maar helaas – hoewel de foto wel degelijk echt is, is hij niet in Nederland geschoten. HoogspanningsNet zocht uit waar dan wel, en zo kwamen we in… Portugal!

Ooievaars in een hoogspanningsmast. Nee, dit is niet in de BommelerwaardOoievaars die in een hoogspanningsmast broeden hebben we in Nederland ook. Het is dus geen wonder dat (waarschijnlijk in eerste instantie op Facebook) het verband tussen de foto en een rivierkruising in de Bommelerwaard al snel werd gelegd. Maar in de praktijk is er sprake van een klassiek verhaal met een klok en een klepel. De foto toont hetzelfde beeld, maar eh.. wacht eens, tweebundelgeleiders, een toren die in een gaffel splitst en een onbekend vakwerk? Bij de wat serieuzere pylon geeks tript dan na 0,040 seconden het distantierelais. Dat klopt niet met de Bommelerwaard.

In Nederland broeden in meerdere hoogspanningsmasten ooievaars. De bekendste plekken zijn de omgeving van Meppel, tussen Almere en Lelystad en bij Zaltbommel. Op die laatste plek staat een waterkruising (het exemplaar waar in 2007 een Apache-gevechtshelikopter in vloog) en in de kruisingsmasten daarvan zitten meerdere nesten. Maar dat is dus niet de mast op de foto. Waar staat die dan wel?

Een korte zoektocht brengt ons naar de website van Tim van Nus, natuurfotograaf. In een post van 19 mei 2012 staan dezelfde masten op de foto, hoewel in 2012 de extra plankjes voor nog meer nesten er niet aan zaten. Op die foto's zijn ook de bovenkanten van de masten, de isolators en het landschap te zien. De locatie die vermeld wordt (Coimbra) neemt de laatste kans op twijfel weg: daar staan inderdaad verbindingen (netkaart en overlay) met deltamasten bedoeld voor 220 kV (overeenkomend met de isolatorlengte) waarvan de torens het juiste vakwerk hebben.

Netbeheerder REN (de Portugese evenknie van Tennet) draagt de ooievaars blijkbaar een warm hart toe. En waarom ook niet? In de toren zitten ze niemand in de weg. Overigens is ook Tennet dezelfde gedachte toegedaan, want in de onderhoudsschema's van Tennet wordt zelfs rekening gehouden met broedende vogels. Toch is het niet zo dat de vogels altijd gedoogd worden. Wanneer de nesten zich op onprettige of gevaarlijke plekken in de mast bevinden (zoals op de traversen, met name bij kleine masten) wordt er wel eens ontmoedigd. Ook op trafostations ziet men liever geen ooievaars op de portalen broeden. Ook in Portugal niet.

Afbeeldingen: de hoogspanningsmast die onderwerp is van het rondzingende bericht over de Bommelerwaard, hier als screenshot (Facebook). In de praktijk staat hij dus in Portugal. Hoe de Bommelerwaard er dan wel uitziet? De onderste foto toont de situatie van 2015, vastgelegd door Michel van Giersbergen. Soortgelijk beeld, maar zeker niet hetzelfde.

14 mei 2020 Gebeurt er nog wat in hoogspanningsland? Het is zo stil op de voorpagina? We zitten met een schreeuwend gebrek aan veldwerk vanwege de lockdown, maar toch is er groot nieuws deze weken. De afgelopen weken hebben diverse netbeheerders hun investeringsplan (de opvolger van het KCD) als concept uitgebracht en er komen er nog een paar aan. Wat blijkt? We gaan elke MVA nodig hebben, nieuw en bestaand.

De term KCD is sinds dit jaar ingeruild voor investeringsplan. Nieuwe naam, maar dezelfde boodschap: iedere twee jaar dienen de netbeheerders er eentje uit te brengen waarin ze de staat van hun netten toelichten, samen met de toekomstverwachting en hoe ze daarop inspelen. Nieuw is dat men nu heeft besloten om dat allemaal tegelijk te doen. 

Op de Berg beginnen met lezen is dan logisch. Tennet heeft de vier toekomstscenario's van 2011 ingeruild voor slechts drie stuks omdat inmiddels duidelijk is dat de energietransitie realiteit is. Zoals verwacht blijkt men op de Berg ook verrast door de enorme toename van zonvermogen in de netten. Het investeringsplan bevat een ongebruikelijk grote hoeveelheid verzwaringen en voortijdige vervangingen door zwaardere componenten. Daar zijn bekende zaken bij, zoals het opwaarderen van de landelijke 380 kV-ring naar 2635 MVA (4 kA) en ook open deuren, zoals dynamic rating en een kleine honderd opwaarderingen en versterkingen in de 150- en 110 kV-netten. Derde circuits (kabels), steviger transformators, soms zelfs nieuwe stations. Maar er zijn ook verrassingen. Bepaalde roddels die we bij HoogspanningsNet al hadden vernomen krijgen vaste vorm. Zo zijn er plannen voor na 2025 voor nieuwe 380 kV-stations bij Wijchen, Almere, Veenoord en Ter Apel (netkaart).  

Misschien wel het grootste nieuws is dat het erop lijkt dat er de komende vijf tot tien jaar niet één hoogspanningslijn gesloopt gaat worden (m.u.v. reconstructies door rijkssubsidie voor verkabeling in stedelijke gebieden of combi in nieuwe 380 kV). Het lijkt erop dat men elke bestaande MVA aan transportruimte wil handhaven. Alles wat er bovengronds staat zal indien nodig toekomstvast moeten worden gemaakt door bijvoorbeeld het wegnemen van doorhangknelpunten of soms andere draden. Voor pylon geeks betekent dit ronduit het droomscenario: de begeerde energietransitie mét handhaving van wat we zo mooi vinden aan een elektriciteitsnet.

Ook in de netten van Liander zit in het investeringsplan een wonderlijke plottwist die door de energietransitie wordt ingegeven. Duiven schopt een heilig huisje om: 50 kV is nog niet doodverklaard. Sterker nog, er is zelfs weer sprake van enkele spaarzame uitbreidingen en handhavingen. Zo blijft bij Barneveld de 50 kV-lijn voorlopig toch staan. De geplande 20 kV wordt wel aangelegd, maar nu ter versterking in plaats van ter vervanging. En zo verlengt de MVA-nood door de energietransitie stiekem het leven van een aantal iconische PGEM-lijnen nog verder.

Net als Coteq en Westland Infra heeft Enexis geen bovengrondse lijnen. Maar wel stations, en ook Enexis voorziet een flinke lijst knelpunten op de onderstations, grotendeels veroorzaakt door teruglevering van zonneparken. Ze gaan dat aanvechten met zwaardere transformators (of soms eentje erbij plaatsen) en met zogeheten E-houses, een MS-installatie in een zeecontainer. Door een prefab-standaardoplossing te ontwikkelen hoopt Enexis sneller capaciteit vrij te spelen en tevens een tijdelijk alternatief te kunnen bieden als de bestaande MS-installatie in het schakelhuis gerenoveerd of verzwaard moet worden.   

Wie missen we nog? Rendo heeft nog niks laten weten en van de grote jongens moeten Enduris en Stedin nog komen. Hier bij HoogspanningsNet wilden we niet nog langer wachten met dit nieuwsbericht, dus wat zij van plan zijn blijft nog heel even in het ongewis. Maar één ding was al zeker en is nu nog zekerder: de komende tien jaar is er heel wat te beleven in hoogspanningsland.

Lees de consultatieconcepten (men mag erop schieten tot 01 juni):
Tennet Investeringsplan 2020-2030 
Liander Investeringsplan 2020-2030
Enexis Investeringsplan 2020-2030
Coteq en Westland Infra Investeringsplannen
(Stedin, Enduris en Rendo worden nog verwacht)

Afbeeldingen: de cover van Tennets nieuwe investeringsplan. Onder: plottwist in de Gelderse Vallei, illustratief voor wat ons de komende tien jaar te wachten staat. Saneren en vervangen is er amper bij. Bestaande infra wordt verlengd gehandhaafd omdat het niet gemist kan worden, zoveel extra transportruimte is er nodig. Door de bank genomen is dat goed nieuws voor pylon geeks.

De HoogspanningsNet Netkaart voor je PC, browser, tablet en telefoon.

– Altijd het net op zak.

Meer info Handleiding FAQ GIS/KML

Actuele load

Waar zijn de netprojecten?

Kijk waar de netuitbreidingen zijn!
Netuitbreidingskaart TenneT
Netprojecten Elia
TYNDP Europa door ENTSO-E

Credits en copyright

Creative Commons Licentie

Tenzij anders vermeld, bevindt de content op deze website zich onder een CC BY-NC-ND-licentie.

Lees de volledige disclaimer hier.