Dennenboommast Dubbelvlagmast
Vertical configured pylon (E), tannenbaummast (D), fyrtræmast (DK)
Dennenboommasten zijn een variant op drievlaksmasten waarbij de traversen onafhankelijk van een al dan niet tapse toren naar beneden toe steeds breder worden. De hele mast krijgt daardoor het uiterlijk van een dennenboom.
Dennenboommasten hebben elektrisch en ruimtelijk geen toegevoegde waarde boven een drievlaksmast: hun ruimtebeslag is zelfs groter en er zijn zwaardere traversen nodig. Maar wat ze wel hebben is een redelijk organisch of harmonieus mastbeeld dat vrij goed in het oog ligt: mensen zijn deze vorm immers wel gewend van andere hoge smalle objecten en ook van bomen. Een verbinding met dennenboommasten gaat daardoor net wat makkelijker en soepeler op in het landschap.
Kenmerken van een dennenboommast
Een dennenboommast (definitie) kenmerkt zich door één toren, drie traverseniveaus en nominaal twee circuits. Iedere traverse draagt dan precies één fasedraad. Maar er zijn ook kolossale, dubbele dennenboommasten waarbij iedere traverse twee fasedraden of zelfs drie fasedraden draagt zodat de hele mast dan vier of zes circuits voert.
Dennenboommasten zijn meestal vrij oud. Links zien we een Duits ontwerp dat net voor en in de oorlog veelvuldig werd toegepast door RWE in Duitsland en dat ook in Limburg (Nederlands en Belgisch) te vinden is. Foto door Ruben Schots.
Geen duidelijke ondergrens
Het doorslaggevende kenmerk dat een dennenboommast van een drievlaksmast doet verschillen is of de traversen naar beneden toe duidelijk zichtbaar langer worden. De verbreding moet dus niet uitsluitend worden veroorzaakt door een tapse toren, maar duidelijk door traversen die daar bovenop ook nog eens langer worden naar beneden toe. Soms is het ingewikkeld om te zeggen of we nu te maken hebben met een wat plomp uitgevallen drievlaksmast of met een echte dennenboommast, maar mastclassificatie is geen 100% exacte wetenschap: af en toe is gewoon maatwerk en een kundig eigen oordeel nodig om te besluiten wat wijsheid is per ontwerp. Wel kunnen we als vuistregel stellen dat een dennenboommast altijd als een variant op een drievlaksmast kan worden gezien, maar dat het andersom een stuk ingewikkelder is: er zijn voldoende drievlaksmastontwerpen die visueel niets van een boomvorm weg hebben.
De naam dennenboommast wordt in Duitsland (tannenbaummast) op vergelijkbare wijze gebruikt. Het dennenboomontwerp is dan ook zeer oud: de eerste lijnen in Duitsland, nu al meer dan een eeuw oud en waarvan sommigen nog altijd in dienst zijn, werden grotendeels met dennenboommasten gebouwd. Nog vóór de donaumast verscheen, waren ton- en dennenboommasten al aanwezig in de Duitse heuvels.
Net als bij een drievlaksmast hangen ook bij een dennenboommast de drie draden per circuit in elkaars verlengde onder elkaar. Schuin naar opzij, wanneer je de onderste en de middelste fasedraad recht achter elkaar ziet, zal je altijd ook de bovenste fasedraad precies in het rijtje hebben. De definitie van een dennenboommast laat het in principe toe extra verbreding te hebben waarbij de onderste traverse nóg breder wordt en de drie draden niet meer op rij hangen, maar hiervan zijn ons bij HoogspanningsNet geen praktijkgevallen bekend.
Links een vrij nieuw en moderner dennenboomontwerp uit Twente, gebouwd rond 1990. We zien vaak dat zowel de tapsheid van de toren alsook de toenemende traverselengte bijdragen aan de dennenboomvorm. Rechts een buitengewoon strak ontwerp uit de jaren 60, waarvan later ook een smallere variant verscheen waarbij het moeilijker wordt om te zeggen waar een dennenboommast ophoudt en een drievlaksmast begint. Foto's door Ruben Schots en Michel van Giersbergen.
Een groep met bijzondere ingezetenen
Omdat het dennenboomontwerp al zo oud is, zijn er in binnen- en buitenland veel ontwerpen te vinden uit de tijd waarin men nog experimenteerde met nieuwe torenontwerpen (om materiaal of arbeid te sparen) en met aparte traversen. De oudste nog bestaande verbinding van Nederland is gebouwd met een bijzonder ontwerp dennenboommast dat als een schaarmast bekend staat. Ooit werd dit ontwerp in de hele Veluwe en Betuwe gezien. Vandaag de dag is er nog één verbinding van behouden gebleven en nog steeds in dienst. Dit specifieke ontwerp dennenboommast is waarschijnlijk nergens anders in de wereld als zodanig te vinden.
De oudste nog bestaande bovengrondse verbinding van Nederland (hier bij Opheusden) is opgetrokken met unieke dennenboommasten die beter bekend staan als schaarmasten. Ze zijn opgeleverd in 1929 en de latten in het mastlichaam zijn nog aan elkaar verbonden met klinknagels! Foto door Ruben Schots.
Herkomst van de naam
De naam dennenboommast is waarschijnlijk verschenen in Duitsland, waar tannenbaummast als naam eenzelfde rol vervult als hamerkop, kat en juk: namen die herleid zijn op het uiterlijk van de constructie. In België wordt geen onderscheid gemaakt tussen drievlaksmasten en dennenboommasten, daar wordt alles dat past in dit ontwerp een dubbelvlagmast genoemd en wordt de term dennenboommast niet gebruikt.