Stijgjuk
Stijgjuk
Termination portal
Steigportal
opføringspunkt
ofspanjuk
Op de hoogspanningsstations staan portaalvormige jukken waarop de draden van de hoogspanningslijnen binnenkomen. Deze masten heten stijgjukken.
Op hoogspanningsdraden staat niet alleen elektrische spanning, maar ook mechanische spanning. De draden zijn veel te strak om vanaf een hoogspanningsmast rechtstreeks op de rails of de componenten van een station te bevestigen. Je zou de schakelaars en rails zelfs omver trekken. Er moet eigenlijk een afspanmast tussen worden gezet, maar die zijn onhandig hoog en vaak ook te breed om zomaar op een stationsterrein te zetten. Daarom wordt meestal gekozen voor een afwijkende constructiewijze. Smaller, wat strakker. Deze constructies krijgen worden ook als een eigen hoofdfunctie erkend: een zogeheten stijgjuk.
Stijgjukken zijn portaalvormige afspanmasten, maar ze staan altijd binnen het stationsterrein en worden als aparte hoofdsoort erkend. Foto door Michel van Giersbergen.
Een stijgjuk vertoont qua functie een grote gelijkenis en zelfs overlap met een eindmast, zie ook de pagina daarover. Het belangrijkste verschil is dat een stijgjuk niet altijd een mastnummer draagt en wél altijd binnen het stationsterrein staat. Zet je hem net buiten de hekken in de openbare ruimte, dan wordt het primair een eindmast, want dan heeft hij een mastnummer nodig. Op een stijgjuk kunnen de draden de grond in duiken, maar meestal worden ze bovengronds met een verschil in trekkracht afgespannen.
Het lijkt wel een haven met al die A-frames als stijgjukken op dit Limburgse trafostation. Rechts: vakwerkstijgjukken op Dodewaard. Foto’s door Michel van Giersbergen en Hans Nienhuis.
St. juk of JUK op de netkaart
De term stijgjuk suggereert dat er iets omhoog gaat. Meestal zijn dat de geleiders van een beginnende luchtlijn, maar een grondkabel die omhoog komt uit de grond en aantakt op de schakelaars is ook een soort opstijgen. Meestal zitten daar geen stijgjukken op omdat de mechanische spanning in de grondkabel niet aanwezig is. Toch komt het af en toe eens voor dat er wel een stijgjuk staat op de plek waar een grondkabel omhoog komt. Als je goed kijkt zie je dan zelfs bevestigingen zitten voor de isolators van een luchtlijn die er helemaal niet is en- hee ho wacht eens, er niet is of er niet meer is? Precies: vaak is het stijgjuk een relict uit de tijd dat er een bovengrondse verbinding was die later verkabeld is. Het juk is dan blijven staan omdat hij niet in de weg staat of omdat de sterkte van de andere jukken ermee samenhangt als ze in een rij staan.
Stijgjuk, de rechtse twee portalen echter zonder opstijgende lijnen. Wie goed kijkt ziet eindsluiters op de grond staan: de bovengrondse lijn die hier ooit aantakte is verkabeld. Foto door Hans Nienhuis.
Herkenning in het veld:
▫ Portaalvormige afspanconstructie binnen de hekken van de trafostations
▫ Eindpunt van een bovengrondse hoogspanningslijn of soms een grondkabel als een inkomende luchtlijn is verkabeld
▫ Mastnummering meestal niet doorgezet, juk geldt als positie nul of valt buiten de reguliere mastnummering
▫ Ontwerp kan sterk afwijken van de rest van de verbinding