Kruisingsmast

Kruisingsmast, overkruising
Line intersect  Kreuzungsmast  krydsningsmast  kruusing

Twee hoogspanningslijnen die elkaar tegenkomen maken niet altijd contact. Soms passeren ze elkaar door voor elkaar te bukken, maar ze kunnen ook een mastpositie delen. Zo’n gezamenlijke mast heet een kruisingsmast.

Mast voor mast, span voor span reist de hoogspanningslijn door een oneindig laagland vol weides, meertjes en boerderijen. Bossen, lichte glooiingen vol wuivend graan, maar dan – verrek, een andere hoogspanningslijn. Goed, wie maakt er een buiging voor wie? Maakt de nieuwe lijn pas op de plaats voor de respectabele oude lijn? Moet de oude lijn zijn meerdere erkennen in de nieuwkomer die meestal hoger en groter is? Of is er nog een derde oplossing op gelijke voet? De hoogspanningsvariant van elkaar een handdruk geven op gelijke voet en daarna ieder zijn weg weer laten vervolgen is een zogeheten kruisingsmast.

Kruisingsmast bij Buggenum. Hier kruisen twee verbindingen met dezelfde netspanning elkaar op dezelfde fysieke mastpositie. De mast bevindt zich in beide verbindingen, maar wordt primair toegekend aan de verbinding die het hoogst in de mast zit. De nummering van die verbinding wordt aangehouden. Foto door Michel van Giersbergen.

Lijnkruisingen gebeuren meestal zonder kruisingsmast

Ondanks wat de titel en de aanwezigheid van deze pagina doen vermoeden zijn kruisingsmasten erg zeldzaam. Er is bij de meeste lijnkruisingen geen kruisingsmast betrokken. Meestal wordt één van de beide verbindingen gedwongen te duiken via verlaagde portalen, zodat de onderste verbinding verlaagd wordt. Als dat niet mogelijk is of als het erg lastig is op die plek omdat de draden ook rekening moeten houden met andere infra aan de grond, dan gaat men de andere richting op en moet de bovenste verbinding juist verhoogd worden. Het gebruik van brute hoogte zien we minder dan een verlaging, omdat het duurder en veel zichtbaarder is. Dat laatste vinden pylon geeks natuurlijk niet erg, maar de gemeenteraad krijgt er jeuk van en dat beseft ook de netbeheerder wel.

Lijnkruising zoals meestal wordt gedaan. Hier maakt de verbinding van 150 kV een diepe buiging voor de zwaardere verbinding van 380 kV. Opmerkelijk is dat de 380 kV-verbinding de oudste is. Op de plek waar de beide hartlijnen elkaar kruisen (jeetje, het lijk Hamlet wel) staat geen mastpositie, dus hier er geen sprake van een kruisingsmast. Foto door Ruben Schots.

Toepassing van een kruisingsmast

Normaal gesproken bukt de lichte verbinding met lagere netspanning voor de zwaardere verbinding. Maar wat doen we als twee verbindingen van gelijke orde of dezelfde spanning elkaar naderen? Wie is dan de dominante partij? Of om het nog lastiger te maken: wat als de nieuwere verbinding precies een mastpositie moet krijgen ter hoogte van een bestaande mastpositie van de oudere lijn? Eigenlijk gebeurt er dan precies wat je zou verwachten, en dan wordt een gedeelde mast gebouwd.

In landen en plekken waar netten gewoon over elkaar heen zijn gelegd in hun ontwikkeling kruisen veel meer lijnen elkaar dan in landen waar men semi-rationeel het net heeft beheerd. In België, Duitsland en Denemarken zijn lijnkruisingen algemener dan in Nederland, waar maar een handjevol van zulke masten staan. Voor pylon geeks die van maatwerk en bizarre constructies houden zijn lijnkruisingen met een kruisingsmast altijd spannend. Maar ook voor wie poëtisch is aangelegd is een kruisingsmast de mooiste manier van twee verbindingen die elkaar ontmoeten. Twee verbindingen die van ver achter de horizon komen en die ook weer voorgoed uit elkaar wijken. Een rendez-vous op de vlakte, zomaar in een anoniem weiland.

Kruisingsmast in een combinatiemast en onder een hoek. Van dit soort exemplaren worden pylon geeks enthousiast. Toch zijn dit soort staaltjes in Duitsland duidelijk algemener dan in Nederland. De conclusie is ongemakkelijk maar wel waar: qua hoogspanning durven Duitsers meer. Foto door Michel van Giersbergen.

Herkenning in het veld:
▫ Twee hoogspanningslijnen kruisen elkaar
▫ Op de plek waar beide hartlijnen samenvallen staat een mastpositie
▫ Er is geen sprake van elektrisch contact tussen beide kruisende verbindingen
▫ Beide verbindingen naderen elkaar uit een andere geografische richting
▫ Beide verbindingen delen maar één mastpositie (want anders wordt het een combinatielijn)