Schoorportaal
Schoorportaal, schoormast, uitwendig geschoord portaal
Portal, (guyed) H-frame Portalmast portalmast juk, schoorjuk
Een uitwendig geschoord portaal lijkt op een Darrieusmast of H-frame, maar deze mast heeft tuikabels die buiten het mastlichaam rechtstreeks in de grond zijn verankerd.
Een portaal is een brede mast, maar gevoelig voor krachten in de lengterichting van de verbinding. Darrieusmasten en vrijstaande portalen (zie de betreffende pagina’s) moeten in de lengterichting alsnog een zekere diepte hebben en daardoor op een sterk fundament staan.
Wat nu als we de inwendige schoren van een Darrieusmast losnemen van de mastvoet en ze buiten de mast rechtstreeks in de grond boren, zodat ze van spankabels veranderen in tuikabels?
Schoorportaal in Roemenië. Dit is waarschijnlijk het bekendste type schoormast van alle mogelijkheden die er zijn. De vier tuien die in de lengterichting van de verbinding uitsteken geven het onwaarschijnlijk dunne portaal een grote sterkte en het materiaalgebruik is minimaal. Ook de fundatie kan veel lichter dan bij een Darrieusmast. Foto’s door forumlid PJK.
Door de tuikabels tot ver buiten de mastcontour af te spannen en ze rechtstreeks in de grond te verankeren vervalt de noodzaak tot een fundatie die krachten in de lengterichting kan opnemen. Inwendige schoring verandert in uitwendige schoring, en een uitwendig geschoord portaal is onwaarschijnlijk smal en efficiënt als het om materiaalgebruik gaat.
Het bouwen van een schoorportaal is wat ingewikkelder omdat de vorm zowel bij het fundament als vlak onder de balktraverse een scharnierpunt heeft. De mast wordt plat liggend op de grond gemonteerd, aan de fundatieblokken vastgemaakt en met een gin pole overeind getrokken. Tijdens dat proces zijn de uiteindelijke tuien nog niet gespannen en is de mast gevoelig voor vervormingen in de trapeziumvorm. Een tijdelijke schoring die hem voor even een Darrieusconstructie maakt is nodig tot hij overeind staat en de definitieve tuien vast zijn gemaakt in de grond. Wanneer hij staat is een schoorportaal zeer efficiënt. Men is er dol op in landen met grote afstanden, goedkope grond en hoge spanningen.
Schoorportalen zijn in Oost Europa een gangbare verschijning. Hier in Oekraïne is dit specifieke ontwerp het werkpaard voor 750 kV. Lange afstanden betekent dat de masten niet te duur moeten worden. Omdat Oekraïne een goed ontwikkelde landbouw heeft (zie het graan rond de masten) is een guyed V minder praktisch. Dan kom je vanzelf uit bij schoorportalen.
Ga uit m’n graan
Natuurlijk, zal je altijd zien… Ook een uitwendig geschoord portaal komt met een nadeel. De tuien zijn (tja) uitwendig. Doordat ze buiten de mast uitsteken zijn ze kwetsbaarder voor sabotage en ongelukken met landbouwmachines. Om die reden zijn schoormasten in Nederland en België verboden voor permanent gebruik. Elders waar ze wel zijn toegestaan blijven de boeren graag een beetje uit de buurt met hun machines. Daardoor is het grondbeslag van een uitwendig geschoord portaal relatief groot.
Nu is het wel zo dat het grondbeslag van zijn jongere broertje, de guyed V, nóg groter is. In landbouwgebieden is een uitwendig geschoord portaal met vier tuien in de lengterichting van de verbinding te prefereren boven een guyed V. Uitwendig geschoorde portalen zijn daardoor meestal ‘cultuurmasten’ terwijl guyed V’s eerder op woeste gronden staan.
De uitwendige tuien maken het grondbeslag groter dan dat van een Darrieusmast. Het is bij het ontwerpen van een verbinding kiezen tussen lusten en lasten voor de netbeheerder en de grondeigenaar. Foto in Roemenië door PJK.
Herkomst van de naam
Een schoorportaal, ofwel een uitwendig verschoord portaal, wordt soms ook een H-frame genoemd. Dat is eigenlijk niet juist omdat in een H-frame de schoren alleen intern zitten, en niet buiten de mast in de grond. Wel moeten we bekennen dat ook hier een gegroeide overlap is ontstaan. Het is qua vorm eenvoudig door elkaar te halen. Over het algemeen is een H-frame meer iets voor houten masten en Darrieusmasten. Een uitwendig verschoord portaal is iets voor vakwerkconstructies die een slag groter zijn.
De Engelse term guyed H-frame is daardoor een dubbelop die intussen maar half juist is. Wie de term uitwendig geschoord portaal te lang vindt kan ook gewoon schoorportaal gebruiken.