Vlaggen en houders
Elektriciteit is onzichtbaar. Om toch aan te geven dat een circuit is veiliggesteld worden naast aardingen ook vlaggen gebruikt.
Los in te hangen veiligheidsvlaggen of afschakelvlaggen geven aan dat het circuit dat op de vlag staat vermeld is vrijgegeven en inmiddels met de aarde is verbonden. Er is zelfs een heus systeem met vormgeving, haakjes en montage voor in gebruik.
Wapperende markering
Dat klinkt nogal ouderwets. En dat is het ook, zij het niet dat het uitstekend werkt zolang het niet gaat stormen en niemand de vlag jat. Aan de andere kant heeft een vlag het voordeel dat hij beweegt. Als er ook maar een zuchtje wind staat begint hij te wapperen. De attentiewaarde gaat daarvan omhoog.
Twee afschakelvlaggen op de randstaaf van een combinatiemast tijdens werkzaamheden. We zien hier dat het oranje circuit en het daarboven hangende zwarte circuit beiden spanningsloos zijn gemaakt vanwege werkzaamheden. Foto door Hans Nienhuis.
Afschakelvlaggen hangen samen met circuitkleuren. Daardoor worden ze tegenwoordig in heel Nederland gebruikt, samen met een kleurnaam voor het circuit en in de meeste gevallen ook een randstaafschildering. De vlaggen hebben altijd hetzelfde ontwerp: een rechthoek met de verhoudingen van de gulden snede waar twee kleurbanden op staan. De bovenste kleurband heeft de circuitkleur, de onderste is altijd groen en kan de kleurletter van het circuit bevatten (afgedrukt in de kleur zelf). Het kan ook zonder letter op de vlag.
De vlaggen hebben altijd hetzelfde ontwerp, ongeacht of ze in het net van Tennet of in de bovengrondse netten van andere netbeheerders gebruikt worden. Alleen de letter onderin het groen ontbreekt soms.
Ronde en vierkante haken, staafjes en kokers
Afschakelvlaggen hangen er alleen zolang er werkzaamheden zijn. De vlaghaakjes hangen er echter altijd, die zitten vastgeschroefd aan de masten. Die haakjes hebben een eigen kleur die met de circuitkleur overeen komt, maar ook een unieke vorm.
Vlaghouders zijn verschillend van vorm. Op die manier past niet iedere vlaggenstok op ieder haakje en wordt de kans op een vergissing kleiner. Foto’s door Frank Arnold.
Op een staafje kan nooit een vlaggenstok worden gezet die voor een koker bedoeld is. En op een vierkant staafje past geen ronde buisvormige vlaggenstok. Op die manier is bij iedere mast gewaarborgd dat elke vlag die er van toepassing kan zijn (bij vier circuits op de mast zijn dat er vier) alléén op het haakje met de goede circuitkleur past. Zo probeert men de kans op verwarring zo klein mogelijk te maken. De vlaghaakjes zitten meestal een beetje schuin gemonteerd: op die manier valt de vlag er niet vanzelf af, terwijl hij wel vanzelf zichtbaar is. Immers, als je een vlag rechtop gebruikt terwijl het niet waait gaat hij niet wapperen en hangt hij als een vaatdoek over de stok heen. Gebruik je hem volledig dwars, dan valt hij met stok en al uit het houdertje omdat een wapperende vlag klappert en zich loswrikt wanneer de zwaartekracht hem niet vasthoudt. Er lijkt wel een bescheiden trend te zijn richting meer rechtop monteren.
Nog meer vlaghaakjes. Links eentje op een deltamast, bij het circuit dat in het midden hangt. Hier zit de houder eigenlijk te rechtop. Rechts een wit exemplaar met een staand rond kokertje waar de montage beter van had gekund, kennelijk was men een gaatje vergeten. Daar krijg je geen vierkante vlaggenstok in gezet. Foto’s door Gerard Nachbar.
Wintracks hebben ze ook
Buismasten dragen ook vlaghaakjes. We weten inmiddels dat wintracks zich altijd anders gedragen. Die hebben een grote sticker als waarschuwingsbord en het enige wat op de (ronde) buis uitsteekt is de gepatenteerde ladder. Geen randstaafschildering, geen klimbouten, niets. Precies zo heeft de architect het gewild. Maar de tenen van die architect trekken vermoedelijk net zo krom als zijn eerste generatie hoekmasten als hij goed zou kijken naar de mastvoet: zelfs wintracks hebben vlaghaakjes!
Vlaghaakjes op wintracks. Overigens is er ook iets anders aanwezig wat je amper ziet op vakwerkmasten: graffiti. Door hun open constructie zijn vakwerkmasten daar vrijwel onkwetsbaar voor, maar wintracks duidelijk niet.
Vlaghaakjes zijn zowat het enige dat aanwezig is op werkelijk iedere hoogspanningsmast, of het nou een buismast of een vakwerkmast is. We dagen je uit, vind maar eens een hoogspanningsmast zonder vlaghaakjes in Nederland.