Onderhoud

Een grondkabel heeft minder onderhoud nodig dan een bovengrondse lijn, maar hij is niet volledig onderhoudsvrij.

Grondkabels hoef je niet te schilderen en er zit ook nooit roest op. Toch is het niet zo dat een grondkabel na aanleg zo goed als vergeten kan worden. Hoeveel onderhoud er precies bij een grondkabel komt kijken is afhankelijk van het kabeltype en de omgeving waarin deze is gelegd. Het meeste onderhoud bestaat uit het obstakel- en boomvrij houden van het tracé, en het in de gaten houden of de gronddekking voldoende dik blijft.

Ra ra waar ligt de grondkabel? Het vrij houden van het tracé van bebouwing, bepaalde bomen en bepaalde vormen van landgebruik vereist periodiek controle zodat onderhoud voor een belangrijk deel uit schouwen bestaat. Foto door Bavo Lens.

Bovenop een grondkabeltracé, zelfs als deze is aangelegd met een boring, gelden gebruiksbeperkingen. Het is niet toegestaan om een vuur te stichten bovenop de kabel of binnen de zakelijkrechtstrook. Bebouwen kent ook beperkingen. Een betonpad aanleggen of asfalt leggen is geen probleem, maar een schuur met een mestput of een woonhuis met fundatie neerzetten kan niet zomaar of überhaupt niet bovenop een grondkabel. Heien is zelfs bij een diep aangelegde gestuurde boring taboe.

   

Grondkabels voor middenspanning en hoogspanning worden bij open ontgraving voorzien van een afdeklint. Vrij taai spul, niet bestand tegen een grote graafmachine, maar het geeft je wel een laatste waarschuwing voordat je in de kabel steekt.

Sommige gewassen mogen niet worden verbouwd bovenop een grondkabel vanwege diepe beworteling. Het gaat dan vooral om populierenteelt. Wanneer het landgebruik grootschalig verandert zoals bij het omzetten van landbouwgrond in natuur of in een woonwijk mag men geen bodemmateriaal verwijderen van bovenop de kabel omdat er een minimale gronddekking moet worden gegarandeerd. Tenslotte worden netbeheerders ook nerveus van stromend water op hellende grond. Spoelgeulvorming moet voorkomen worden, want als de grond weg spoelt tot de kabels bloot komen te liggen loopt het zelden goed af. Geen enkele grondkabel is ontworpen om over een langere afstand vrij in de lucht te hangen onder trekspanning.

Markeringen op de plek waar een kabel onder het veld en onder de weg door loopt. Het zal de koeien worst wezen, en begrazing of grasmaaien wordt als landgebruik niet gehinderd door kabels. Foto door Bavo Lens.

Hou (be)rekening met me

Een hoogspanningsgrondkabel geeft ook beperkingen voor andere nutsvoorzieningen. Een grondkabel heeft net als een luchtlijn een magneetveld om zich heen en kan andere metalen objecten beïnvloeden via inductie, weerstandseffecten en ook thermisch. Bij aanleg van een hoogspanningskabel moet worden bekeken wat het effect is op reeds bestaande infra boven en onder de grond. Andersom, wanneer er zo’n kabel er al ligt moet bij aanleg van nieuwere infra ook de invloed van de bestaande kabel worden meegenomen in berekeningen.

Bij inductieve effecten gaat er een stroom lopen in een geleider die over kortere of langere afstand parallel aan de kabel loopt, zoals een stalen gaspijp of een telecomkabel. Dat kan corrosie of spanningsproblemen veroorzaken in de beïnvloedde infra. Een stevig belaste stroomkabel ontwikkelt ook warmte die aan de grond wordt afgegeven. Loopt er een waterleiding enige tijd mee met de kabel, dan wordt het water in de leiding onbedoeld verwarmd zodat het een risico op legionella vormt.

Het is druk in de grond, en al die leidingen beïnvloeden elkaar met magneetvelden, thermische beïnvloeding en ook praktische onhandigheid wanneer je ergens bij moet. Zicht houden op de hoogspanningskabels en hun invloed op andere infra is een vak op zichzelf. Foto door forumlid Kevelek.

(Be)rekening met elkaar houden valt niet direct onder onderhoud ter plekke in het veld, maar het zorgt wel voor behoefte aan consultancy en aan data. De kabel en zijn eigenschappen moeten bij de netbeheerder altijd voorhanden zijn wanneer er in de nabijheid van de kabel iets wordt aangelegd. Met duizenden kilometers kabel betekent deze vorm van ‘onderhoud’ een aantal voltijdbanen bij de netbeheerders om de ruimtelijke, technische en elektrische data beschikbaar, betrouwbaar en bereikbaar te hebben wanneer deze wordt aangevraagd.

Hou hem op druk

Oudere kabeltypes zoals oliedruk- en UGD-kabels vereisen voor een correcte werking druk op een gas of een vloeistof waarmee de kabel is omgeven. Expansievaten en oliedrukhuisjes staan bovengronds en vereisen toegang en onderhoud. Ook het bijvullen van olie als er een miniem beetje lekt of het vervangen van oud rakende expansievaten moet gebeuren. Bij een lekkende oliedrukkabel is drukverlaging een probleem voor het technisch functioneren, plus dat die olie ergens blijft buiten de kabel en dat heet het milieu. Dan is schouwing nodig om de plek van het lek te kunnen vinden.

Een gasdrukpijp met een kabel erin staat typisch onder vijftien bar stikstofgasdruk. Die kan een blow-out of ontploffing geven wanneer de buitenbuis lek slaat. Dat kan door een ongelukje met een graafmachine komen en dan valt het vanzelfsprekend niet onder regulier onderhoud. Wanneer het door een boom komt is het meestal wel een kwestie van onderhoud of gebrek eraan. Nu is de pijp van een UGD-kabel meestal van gietijzer en daar dringen niet zomaar wortels in door. Er zijn echter boomsoorten met zulke krachtige wortels dat ze een gietijzeren pijp kunnen kraken doordat ze eronder wortelen en de hele pijp omhoog drukken. Het gaat om de Italiaanse zuilpeppel (Populus Nigra Italica) en vooral de grauwe abeel (Populus Canescens). Vooral deze laatste is berucht om de opwaartse drukkracht die hij met zijn wortels kan zetten. Alles dat erboven zit of erop staat wordt langzaam maar zeker opgedrukt en schuin gedrukt, ook ondergrondse leidingen.

Zulke wortels zal je extra snel aantreffen in een kabelbed. Vanwege de losse bodem zal een boom het aantrekkelijk vinden om zijn wortels die kant op uit te spreiden. Wanneer de wortels tot onder de kabels of de gietijzeren buis weten te komen kan de gehele buis met gasdruk en al omhoog worden geduwd zonder dat het in eerste instantie aan het aardoppervlak opvalt. Gietijzer is sterk maar ook bros zodat een breuk in de pijp ontstaat met alle gevolgen van dien.

Een UGD-kabel wordt van een bosje met wat gare berken of kleine dennenbomen niet heet of koud en je kan de rhodondendron er ook gewoon bovenop zetten. Voor populieren, acacia’s en dennenbomen met penwortels is de netbeheerder minder tolerant.

Zelfs XLPE vereist onderhoud

XLPE heeft onderweg geen onderhoud nodig. Deze zogeheten droge kabels (een verouderde term uit de tijd waarin ‘natte’ oliehoudende kabels nog de norm waren) hoeven niet op druk te worden gehouden en vereisen geen oliedrukhuisjes. Zoals ze bij SpaceX zouden zeggen: the best part is no part. Dat is ook voor grondkabels zo, maar XLPE-fabrikanten die adverteren met bury and forget gaan te kort door de bocht in hun claim. Wat je zeker niet moet doen is die kabel vergeten, want de kabel en de omgeving beïnvloeden elkaar wel degelijk. Letterlijk via inductieve beïnvloeding, maar ook figuurlijk via landgebruik en veranderingen daarin. Zo wordt periodiek een schouw uitgevoerd van het tracé. Wanneer de kabel in open ontgraving is aangelegd kruist hij sloten, wegen en plekken waar bomen groeien. Want bomen hebben geen boodschap aan afdeklinten met Pas op, hoogspanning erop.

In tegenstelling tot een UGD-pijp kan een XLPE-kabel enigszins buigen waardoor de opdrukkracht van wortels minder snel tot problemen leiden. Ook nu groeien boomwortels graag in het zachte en losse kabelbed. Tot het gaat stormen en de boom de keerzijde ontdekt van die mooie losse grond. Een omvallende boom is een kracht van formaat en als de XLPE-kabels gevangen zijn geraakt tussen de wortelkluit worden ze mee omhoog getrokken en mogelijk beschadigd als de boom omvalt en de wortelkluit kantelt.

Het kabeltracé wordt daarom ook bij XLPE vrij gehouden van diepwortelende beplanting, wat in de praktijk betekent dat er gerust meidoornbosjes of berken op kunnen staan, maar zware boomsoorten met grote wortels of penwortels mogen er niet op. Die soorten zullen periodiek worden verwijderd. En tja, daar gaat dus werk in zitten voor de hovenier, de gemeente en de landeigenaar zodat kabelonderhoud een kwestie is van preventief problemen voor proberen te blijven.