Grondverdringing
Aanleg van kabels met een kabelploeg is een snelle methode. We zien het weinig omdat deze methode ongeschikt is voor plekken waar al andere infra ligt.
Stel, je zet een bulldozer in het veld, haakt die vast aan een flink pittige hydraulische lier op een afstandje, en achter de bulldozer breng je een woelpoot aan. Geen kleintje, maar een hele zware, vergelijkbaar met een spoorploeg. Achter de woelpoot zit een J-vormige buis waar je een kabel in steekt. Trek je de woelpoot voort door de grond, dan verdringt deze de bodem en wordt de kabel in de grond gelegd. De sleuf die de woelpoot trekt heeft slechts de breedte van de te leggen kabel.
Kabellegging met een zware kabelploeg in het Groene Hart. Het gereedschap doet weinig moeite om zijn afstamming van een spoorploeg te verbergen. De methode wordt niet vaak toegepast omdat hij niet samengaat met andere infra die al in de grond ligt. Foto: persbericht Tennet TSO, traditioneel copyright.
Grondverdringing voor ondiep gelegde laagspanningskabels en kleine leidingen kan worden gedaan met een omgebouwde landbouwwerktuigen. Een woelpoot voor tachtig centimeter diepte kan achter een trekker worden gehangen. Moet het twee meter diep, dan heeft de landbouw geen antwoord en is er speciaal gereedschap nodig.
Een akelige geschiedenis
Grote woelpoten hebben slechts twee doelen: aanleg van infra of vernietiging ervan. Woelpoten die voor zware sleufloze kabellegtechnieken worden gebruikt zijn voortgekomen uit een oorlogsgereedschap dat een spoorploeg wordt genoemd. Een spoorploeg wordt gebruikt in krijgstactieken die onder scorched earth vallen: de tactiek van de verschroeide aarde. Kan je een gebied niet langer verdedigen of bezet houden, verlaat het dan en laat niets van waarde achter waar de vijand wat mee kan. Spoorlijnen zijn van waarde omdat ze bevoorrading makkelijk maken, zodat deze ook vernield worden bij aftocht.
Men kan een stuk spoorbaan opblazen, maar telkens is de opgeblazen brug of het vernielde stuk spoor slechts enige tientallen meters lang zodat de vijand het vlot kan herstellen. Een spoorploeg wordt tussen de spoorstaven gezet, vreet zich in de grond en trekt de bielzen of dwarsliggers in tweeën, waarmee het spoor achter de serie locomotieven over zijn volledige lengte in één gang wordt vernield over vele kilometers. Militair zeer effectief, maar vernietiging van infrastructuur wordt door de Verenigde Naties aangemerkt als een oorlogsmisdaad.
Spoorploeg in een openluchtmuseum in Belgrado en bij toepassing door het Duitse leger in Rusland. Om bielzen kapot te trekken is veel kracht nodig. Foto’s: Wikipedia, links Nikola Smolenski, CC BY-SA, rechts Bundersarchiv, CC BY-SA.
Mensen hebben de nare eigenschap om alles in wapens te kunnen veranderen, maar ook de gave om precies het omgekeerde te doen. Met raketmotoren en rupsbanden is het ook goed gekomen. De spoorploeg zou hetzelfde pad volgen en veranderen in een civiel gereedschap.
In de vormgeving van een spoorploeg zie je al vlot dat je hem ook in vredestijd kan gebruiken om er een heel diepe kerf mee in de grond te trekken. Met het beschikbaar komen van steeds zwaardere, sterkere hydraulische machines op rupsbanden werd het mogelijk om net zoveel trekkracht als een locomotief te zetten, maar zonder dat je op een treinspoor hoeft te staan. Vanaf daar was het een kleine stap om een J-vormige buis achter een het gevaarte vast te maken, en het hele idee van een spoorploeg veranderde in een kabellegger.
De paradox van de woelpoot: één keer
Kabelaanleg met een woelpoot is alleen geschikt wanneer de kabel het toestaat om rechtstreeks in de grond te worden gelegd zonder grondverbetering en zonder nauwkeurige vorm. Soms kan je meerdere kabels tegelijk in de grond leggen in een soort vlakke vorm, maar dan verticaal. Het is wel mogelijk om er al werkend een afdeklint boven te trekken. Tennet heeft in 2017 in de buurt van Hazerswoude Rijndijk een kilometer of zeven kabel gelegd met grondverdringing. Met een vaartje waar geen ontgraving tegenop kan, volgens Tennet zes keer zo snel, kan je met een zware kabelploeg leidingen in de grond leggen op ruim twee meter diepte.
Tot zover niks aan de hand, zolang niet iets anders tegenkomt. Woelpoten worden ook gebruikt in oorlogen om kabels en leidingen juist te vernielen. Alweer oorlog, we komen er maar niet vanaf bij dit gereedschap. Ook in vredestijd is een woelpoot buitengewoon effectief in het vernielen van ondergrondse infra, maar nu onbedoeld. De proef van Tennet was in een zeldzaam stuk Nederland waar bijna geen andere infra in de weg lag.
Still uit een voorlichtingsfilmpje van Tennet van de aanleg bij Hazerswoude Rijndijk van een 150 kV grondkabel. De kabel wordt op tweeënhalve meter diepte gelegd. Beeld: Tennet TSO.
Wanneer je met duizend PK een zware hydraulische lier en een bulldozerachtige machine op drie skids een woelpoot door de grond trekt verneem je niks van een laagspanningskabel of zelfs een oude middenspanningskabel, niks van een waterleiding en ook niet van drainagebuizen. Zo’n kabel of leiding moet eerst gecontroleerd worden geknipt, opzij worden geleid en dan weer gerepareerd worden. Kom je in een kilometer weiland één waterleiding tegen, dan is dat te doen. Met een gastransportpijp, een andere hoogspanningskabel of elke twaalf meter een drainagebuis om het boerenland bruikbaar te houden maakt het al een stuk minder aantrekkelijk.
In het volle West-Europa zijn plekken waar je met een woelpoot niets tegenkomt zeldzaam geworden. Op het Zweedse eiland Gotland (in tegenstelling tot de rest van Zweden niet van graniet, maar met een kalkbodem) is nog wel ruimte. Daar zijn grote lengtes 70 kV HVDC-kabels gelegd met woelpoten. De laagspanning staat er bovengronds en als je niks doorsnijdt kan je echt meters maken met deze methode.
Heb je eenmaal wat aangelegd, dan kan je steeds moeilijker een tweede of derde keer wat leggen op dezelfde plek. Je oudere werk zit je dan in de weg. De proef van Tennet in het Groene Hart heeft in Duitsland navolging gekregen, maar in Nederland niet. Vanwege de drukte in onze ondergrond en vanwege het steeds verder zakken van de kostprijs van gestuurd boren is grondverdringing een methode die zelfs op zijn best een kleine niche zal blijven.