Jargonboek

H - (ook: Hx+x) Aanduiding voor een afspanmastpositie, waarbij de eerste X een letter A, B of C kan zijn (deze definieert een lijnhoek) en de tweede X is de masthoogte ten opzichte van de nulvariant. Dit werkt net als de steunmastmarkering S+x en S-x. Hoekmasten van het type HA, HB en HC hebben opeenvolgend steeds langere traversen om de tussenfase-afstand bij een scherpere hoek min of meer gelijk te kunnen houden.

H-frame - Schoormast, bestaand uit twee benen en een balktraverse. De twee benen staan recht omlaag of wijken iets naar buiten en ze staan beide op een fundamentblok. Met vier tuidraden op twee ankerpunten in het lang van de verbinding (onder de middelste fasedraad) wordt het frame overeind gehouden. Een H-frame heeft een fundamentblok meer nodig dan een Guyed V (een doorontwikkeling), maar doordat de tuidraden in het lang binnen de corridor van de verbinding vallen is een H-frame minder lastig wanneer hij op landbouwgrond staat. H-frames zijn over de hele wereld populair en soms worden ze ook van hout gemaakt. Wanneer er geen tuidraden nodig zijn is er sprake van een portaal.

HA - Afspan- of hoekmastpositie waarop de geleiders een hoek maken van 180º (geen hoek) tot 160º.

HA+0 - Kan ook HB+0 of HC+0 zijn. Hoekmast, niet verhoogd of verlaagd. Indien deze wel verhoogd of verlaagd is, bijvoorbeeld zes meter hoger, spreken we van een HA+6. Zelfde voor HB en HC.

halfverankering (A-set, A-suspension) - Dubbele isolatorketting, schuin uit elkaar wijkend in de lengterichting van de draad.

hals (waist) - Bij bepaalde mastontwerpen zoals deltamasten, gaffelmasten en zadelmasten, het smalste stuk van de toren en tevens de plek waar de mastkop begint.

hamerkop (hammerhead) - Mastmodel. In principe een éénvlaksmast, oftewel een mast in vlakke configuratie, die twee circuits naast elkaar in de breedte draagt. De mast lijkt daardoor op een letter T. De aanduiding hamerkop is al oud en aan te treffen in documentatie vanaf de jaren 40 en 50.

hangende afspanning (suspended anchoring) - Manier van draadbevestiging aan luchtlijnen waarbij afspanning (schuine isolators met een bretel) wordt gecombineerd met het omlaag hangen van het hele spul aan één pin. Hangende afspanning wordt vooral gebruikt bij het oplossen van doorhangknelpunten.

hangende isolator (suspended insulator) - Isolators die een fasedraad hangend dragen, zoals glaskap- en kunststofisolators.

hanggewicht (block weight, tensioning weight) - Blok gewicht (metalen schijven) die onderaan een verticaal hangende isolatorketting kan worden bevestigd, onder de draad. Wanneer een hoogspanningslijn door een heuvelachtig landschap loopt kan het voorkomen dat de doorhang of zeeg van de draad onvoldoende is om de mast voldoende te dragen te geven en dan is zijwaartse uitzwaai een risico. Met een gewicht wordt dit voorkomen.

hangklem (suspension clamp) - U-vormige draagmand van metaal (meestal gewoon een ietwat uitgebogen aluminium bak of plaat) waarin een draad kan worden gedragen onder een isolatorketting. Draadfixatie geschiedt met bevestigingsspiralen.

hangladder (suspended ladder) - Gereedschap van lijnwerkers. Ladder voorzien van twee grote halfronde haken aan de bovenzijde die om de traverserandstaven kan worden gehangen om op die manier aan de isolators en geleiders te kunnen werken. Een hangladder lijkt sterk op de aangepaste ladders die bij de sport ladderparkour worden gebruikt. Soms kunnen meerdere hangladders aan elkaar gekoppeld worden.

hard verbonden (fixed connection) - Onderdelen en componenten die zonder schakelmogelijkheden galvanisch aan elkaar verbonden zijn.

harde aftak (spurline) - Aftakking van een circuit d.m.v. een directe galvanische verbinding die niet losgeschakeld kan worden. Harde aftakken vergroten de circuitlengte en maken een verbinding daardoor kwetsbaarder voor storingen of onderhoudsknelpunten. Tegenwoordig prefereren netbeheerders schakelbare aftakken of inlussingen boven harde aftakken.

harde sluiting (short circuit) - Eénfasige aardsluiting, tweefasige aardsluiting, tweefasensluiting, driefasige aardsluiting of driefasensluiting waarbij geldt dat de sluiting geleidend genoeg is om het volle elektrisch vermogen te kunnen opnemen. Bij een harde sluiting komt er kortdurend een zeer hoge kortsluitstroom te staan die tot tienduizenden ampères kan oplopen en de inductiekrachten, magnetische beïnvloeding en materiaalstress op de verbinding en de transformators zijn korte tijd enorm. KEMA heeft filmpjes in het voorlichtingsmateriaal waarin grondkabels uit de grond springen en luchtlijnen spontaan wild beginnen te zwiepen. Het is van belang dat deze kortsluitingen meteen worden afgeschakeld door accuraat handelen van de vermogensschakelaar. Wanneer een harde sluiting door een fout of niet-reagerende bewaakapparatuur blijft staan kunnen hele velden, circuits of componenten vernield worden. De storing op Olsterpad in september 2022 was daar een zeldzaam voorbeeld van in Nederland.

harmonische opslingering (harmonic resonance) - → opslingering

hartlijn (center line) - → torenhartlijn

haspel (drum) - Object waar draad omheen kan worden gewikkeld om het te vervoeren.

HB - Hoekmastpositie waarop de geleiders een hoek maken van 160º tot 140º.

HC - Hoekmastpositie waarop de geleiders een hoek maken van 140º tot 120º. Scherpere lijnhoeken komen in Nederland in principe niet voor op één mastpositie. Bij een noodzaak hiertoe worden per definitie twee hoekmastposities achter elkaar toegepast. In België en in andere landen kunnen zulke buitengewoon scherpe hoekmasten wel worden gezien.

HDD - Horizontal Directional Drilling, in het Nederlands een gestuurde boring genoemd. Boormethode afkomstig uit de olie-industrie waarmee men gestuurd horizontaal kan boren en het traject van de boor ook enkele bochten kan laten maken. Tegenwoordig is HDD een dankbare manier om ondergrondse kabels zonder open ontgravingen onder gebouwen, woonwijken of zelfs hele rivieren, natuurgebieden en zeestraten door te krijgen.

heetgewalst profiel (forged profile) - Profiel of staaf (meestal een L-profiel) die is gemaakt door roodgloeiend ijzer in die vorm te walsen. Een heetgewalst profiel heeft een puntige rug, een licht ronde binnenknik en meestal ietsje afgeronde flensranden.

heipaal (driven pile) - In de grond geslagen paal waar geen ontgraving voor nodig is. Werkt handig samen met een broekstuk.

heipaal (pile) - Veelgebruikte manier om een hoogspanningsmast te funderen. Meestal worden holle stalen buizen gebruikt die daarna worden volgegoten met beton en een poer of bouten om de mastvoet op te zetten. Zo'n heipaal wordt ook wel een larssenpaal genoemd.

helikopterbord (helicopter signs) - Masten van het hoofdtransportnet (220 en 380 kV) in Nederland voeren het mastnummer op het waarschuwingsbord, maar ze dragen dat nummer ook op twee extra bordjes die zich in het topstuk bevinden. Deze borden worden gebruikt bij periodieke lijncontrole vanuit helikopters of drones.

herhalingsborden - Spreektaal. In feite gewone circuitborden of aanduidingen, maar dan hogerop in het mastlichaam waar ze de borden op het broekstuk of de mastvoet als het ware herhalen (vaak aan het begin van de traversen) om extra duidelijk te zijn. Dit geldt ook voor randstaafschildering. Er is geen goed Engelstalig synoniem voor.

herinschakeling (reconnecting) - Automatisch opnieuw inschakelen van een getripte verbinding. Dit gebeurt na een zelftest die ook automatisch wordt uitgevoerd. Herinschakelen gebeurt bijvoorbeeld vanzelf na een blikseminslag op een fasedraad wanneer alle componenten er ongeschonden vanaf zijn gekomen zodat de zelftest groen licht geeft. Herinschakelen zal niet geschieden wanneer de zelftest een afwijkend resultaat geeft, zoals bij een draadbreuk of harde sluiting. Ook bij een circuit dat geheel of gedeeltelijk uit grondkabels bestaat zal de procedure anders verlopen. Niet altijd slaagt een herinschakeling. Een tweede automatische herinschakelpoging wordt dan niet ondernomen voor de veiligheid, waarna de verbinding spanningsloos blijft en de netbeheerder een seintje krijgt zodat er kan worden nagegaan waar het probleem zit. Soms, zoals bij koppelnetcircuits, is het de bedrijfsvoerder wel toegestaan om nog éénmaal handmatig een poging te doen vanwege het grote strategische belang van deze circuits en verbindingen.

herstelplan (recovery plan) - Draaiboek met procedures om het net na een complexe storing weer aan de praat te krijgen.

Hertz - Eenheid vernoemd naar Heinrich Hertz. Wordt gebruikt om de snelheid van golfbewegingen tegen de tijd uit te zetten. Hoe hoger het getal, hoe sneller de oscillaties. Voor elektriciteit van belang om de wisselfrequentie mee uit te drukken.

hoek-steunmast (running angle) - Weinig gebruikte aanduiding voor een running angle, een steunmast zonder afspanning waarop een lijnhoek wordt gemaakt.

hoekmast (anchor, angle) - Afspanmast waarop de kabels een bocht om gaan. Zie H (HA, HB, HC hierboven) of de pagina over mastfuncties. Soms is er geen afspanning terwijl toch een bocht wordt gemaakt, dan is er sprake van een running angle.

hoekstijl (stub) - Ingestorte poer. (Ingestort als in beton ingegoten in plaats van opgeschroefd.)

hoepels - De interne term (netbeheerder) voor de bretels zoals gebruikt op de hoekmasten van sommige tweecircuit-wintracks. Geen Engelse vertaling voorhanden.

hogeverliesgeleider (‘high losses conductor’) - Plagerige term voor HTLS-geleiders, wijzend op hun grootste nadeel: door de hoge temperatuur neemt hun weerstand toe waardoor de netverliezen flink toenemen bij flinke belasting.

hondenbotje (grounding clamp contact point) - Metalen klem bestaande uit twee helften die om een fasedraad kan worden geschroefd en waarop aardingsklemmen kunnen worden neergelaten. Het hondenbotje wordt alleen bij onderhoud aan de betreffende fasedraad gebruikt om een goede aarding (en daarmee het voorkomen van ongelukken) te bewerkstelligen.

hoofdstijl (main leg) - → randstaaf

hoofdtransportnet (toplevel grid) - Term die de laatste jaren in opkomst is om het 220- en 380 kV-net te onderscheiden van het 150- en 110 kV-net. Een andere term hiervoor is het koppelnet.

hoogspan (@hoogspan) - Account van HoogspanningsNet op X, voorheen Twitter.

hoogspanning (high voltage) - Elektrische spanning boven 34 kV (Belgische definitie), boven 63.000 volt (internationale definitie, maar niet vastgelegd) of boven 100 kV (Nederlandse definitie die ook niet officieel is vastgelegd).

hoogspanningsland (‘powerland’) - 1) Geïntroduceerde parapluterm voor de sector en aanverwante aspecten in zijn geheel, inclusief de dagelijkse gang van zaken, de richting van de neuzen van betrokkenen en de lopende projecten mee bedoeld als in de trend van het moment. 2) De naam waaronder HoogspanningsNet in zijn vroegste jaren tussen 2001 en 2006 bestond.

hoogspanningslijk (‘pylon corpse’) - Spreektaal onder pylon geeks voor wat in nettere woorden een onttakelde mast heet, of een rijtje onttakelde masten waarin geen draden meer hangen en die op hun sloop staan te wachten, of die al omver zijn getrokken en op hun zij op de grond liggen.

hoogspanningslijn (overhead line) - Algemene term voor een bovengrondse hoogspanningsverbinding, ook wel een luchtlijn genoemd.

hoogspanningsmast (pylon, tower) - Vrijstaande of vertuide metalen, betonnen of soms houten toren met als hoofddoel het dragen van een of meer kale geleiders voor stroomtransport, en waarbij geen pantograaf of stroomafnemer contact maakt met deze draden.

HoogspanningsNet (‘High-voltage Net’) - Wijzelf. Onafhankelijke website die zich tot doel stelt neutrale informatie over het grootschalig elektriciteitsnet aan te bieden en een platform te zijn waarop hobbyisten op hoogspanningsgebied met elkaar in contact kunnen komen. De spelling, bewust met twee hoofdletters, weerspiegelt dat we een plek op het (inter)net zijn en tevens een net vormen voor en van iedere lezer en bijdrager.

hoogspanningsnet (powergrid) - Netwerk van aan elkaar gekoppelde hoogspanningslijnen, transformators en componenten waarmee grote hoeveelheden elektriciteit met hoge efficiëntie getransporteerd kunnen worden over grote afstanden, op een spanning die ter plekke voldoet aan een minimale hoogte voor de definitie hoogspanning. Voor een vollediger beschrijving, zie de st(r)oomcursus.

hoogspanningsstation (substation) - Knooppunt in het grootschalig elektriciteitsnetwerk, waar getransformeerd, verdeeld en verschakeld kan worden. Soms wordt een klant aangesloten (productie en verbruik).

Horvàth, Theorie van (Horvàth Theorem) - Samen met de Theorie van Schwaiger de huidige gangbare opvatting over bliksemgedrag en bliksembescherming. Horvàth is verantwoordelijk voor de 'bliksembol' die over het landschap kan rollen en waarmee kan worden gevonden welke punten vatbaar zijn voor blikseminslag. Deze theorie is een van de leidende inzichten in de huidige bliksembescherming van hoogspanningslijnen en stations.

Horvàth, Theorie van (Horvàth Theorem) - Ander woord voor de 'bliksembol', de leidende theorie omtrent hoe objecten moeten worden afgeschermd met bliksempieken en bliksemafleiders om te voorkomen dat ze geraakt worden door een blikseminslag. De theorie is opgesteld door de Hongaarse professor Tibor Horvàth. Soms wordt ook de naam van Schwaiger gebruikt, een Duits ingenieur die ook iets heeft betekend op dit gebied.

hot - Ook live genoemd. Engelse, maar ook in het Nederlands gebruikte aanduiding voor een lijn die onder spanning staat. Het tegenovergesteld is niet cold, maar de-energized of dead.

hot-dip galvanize - Thermisch verzinken in een dompelbad, maar dan de vakterm zoals in publicaties.

Hot-line work - Letterlijk: werken aan een hete lijn, waarbij 'hot' in Angelsaksische landen als synoniem geldt voor een draad onder spanning. In feite dus een term voor energized working.

houdspanning (withstand voltage) - Uiterste spanning die korte tijd kan worden tegengehouden door een isolator of een set isolators. De houdspanning is altijd aanzienlijk hoger dan de bedrijfsspanning omdat er rekening wordt gehouden met overspanningen door bliksem tijdens nat weer, transiënten, vervuiling en soms zelfs schades.

HP SNG - High Priority Significante NetGebruiker. Aangeslotene met hoge prioriteit en een significant effect op het netgedrag vanwege hun grote verbruik of hun onmogelijkheid om verbruik te minderen. Denk aan een smelterij waar stolling van de productie dreigt bij stroomuitval of aan gemalen tijdens perioden met een uitzonderlijke regenval.

HTLS-geleider (High Temperature Low Sag conductor) - Geleider met een carbonvezelen kern waardoor deze een uitzettingscoëfficiënt heeft die gelijk is aan het materiaal van de draadmantel, waardoor de draad veel heter worden mag dan een gangbare ACSR. Tot 200 graden is werkbaar.

HV - High Voltage. Term uit de EN 60071, maar meestal losjes gehanteerd. Van toepassing op 45 kV tot 300 kV.

HVDC - High Voltage Direct Current, ofwel hoogspanningsgelijkstroom.

HVDC-interconnector - Hoogspanningsverbinding (in Europa meestal een zeekabel) voor elektriciteitstransport op basis van HVDC en liggend tussen twee verschillende bidding zones, twee concessies of zelfs twee anders gesynchroniseerde netblokken (vandaar interconnector).

HVI - Hoogspanningsmast Verrommellings Index. Geïntroduceerde term voor een halfserieuze, alternatieve schaal die hier en daar op deze site wordt gebruikt en waarmee kan worden aangegeven in hoeverre een hoogspanningsmast, mastvak of lijnbeeld bedorven wordt door mastverrommelling. Voor meer informatie kan men kijken op de HVI-pagina. In het Engels zou het zich laten vertalen als Pylon Botching Index.

hybride mast (hybrid constructed tower) - Hoogspanningsmast met zowel een vakwerkconstructie als een kokerconstructie. Franse trianons zijn een bekend voorbeeld, maar als maatwerk kom je ze ook wel eens tegen zoals in de vorm van 'gaspijpmasten' (spreektaal) waarbij het grofmazige vakwerk is uitgevoerd als buizen met flenzen.

Hz - → Hertz