Jargonboek

E - Letter kan op veel manieren terugkomen, maar in de mastenbouw is het een afkorting voor Eindmast. Heeft de eindmast een lijnhoek (dat kan), dan wordt hoekmastjargon gebruikt als achtervoegsel. Zo kan er sprake zijn van een EA, EB en EC naargelang de lijnhoek toeneemt.

EAN - Afkorting van Europees AansluitingsNummer. Uniek nummer bestaande uit 18 cijfers die iedere aansluiting op het net heeft. Ook hoogspanningsaansluitingen, klein of groot, hebben allemaal een EAN-code.

EB -

1. Eindmast met lijnhoek tussen 160º en 140º.
2. Afkorting voor eigenbedrijf, meestal in de vorm van (het) eigenbedrijf als een netto factor in een totaal product. Eigenbedrijfsverbruik in bijvoorbeeld een kolencentrale is de fractie van de geproduceerde elektriciteit die binnen de centrale zelf nodig is om deze te draaien.

EDON - Energie Distributiebedrijf Noord- en Oost Nederland. Commercieel bedrijf dat tussen 1993 en 1999 bestond en in die tijd het beheer voerde over het elektriciteitsnet in het noorden en oosten van Nederland. EDON was een fusie tussen EGD, IJC en MEGA, en ging later op in Essent.

Eemshaven - Noord-Gronings industriegebied dat door de overheid is aangewezen als een van de drie plekken in Nederland waar grootschalig productievermogen aan de kust mag staan. Strategisch van groot belang in verband met grootschalig centraal vermogen en het aan land komen van windvermogen en twee HVDC-verbindingen met Noorwegen en Denemarken. Het is een gebied dat zich snel ontwikkelt en waar in de komende tijd meer groei van stations en vermogen wordt verwacht.

eengeleidermast (single phase tower) - Mastmodel. Een ééngeleidermast draagt één fasedraad, zodat ze telkens met drie tegelijk nodig zijn. Deze worden vooral gebruikt in zeer zware verbindingen in het buitenland als hoekmasten (populair in Sovjetgebieden) en als afspanmasten bij grote crossings in berg- en fjordengebieden.

eenheid (block, unit) - In deze context een productie-eenheid van een centrale, meestal gebruikt bij thermische centrales. Een eenheid heeft doorgaans zijn eigen aansluiting op het hoogspanningsnet.

eenmalig aansluittarief (connection tariff) - De kosten die een derde partij in rekening gebracht krijgt voor het realiseren van een fysieke aansluiting op het hoogspanningsnet.

eets (‘visual pollution’) - Term onder landschaps-en luchtfotografen voor hoogspanningslijnen die in de compositie hangen, doorgaans ongewenst zijn en weggeëtst of tegenwoordig weggefotoshopt worden.

EHS - Extra-hoogspanningsnet. Verouderde term voor wat meestal het koppelnet wordt genoemd, verbindingen en stations bedreven op een spanning van minimaal 220 kV.

EHV - Extra High Voltage. Term uit de EN 60071, maar meestal losjes gehanteerd. Van toepassing op 300 kV tot 800 kV of.

eiffelen (’to eiffel’) - Soort werkvloerterm voor het in maatwerk aanpassen van individuele vakwerkmasten. Bijvoorbeeld als er een aftak moet worden gemaakt, als de mast moet worden verhoogd vanwege aanleg van een weg of als de mast moet worden verzwaard omdat er zwaardere draden in moeten worden hangen. 'Beetje eiffelen is toegestaan.'

Eigenbedrijf (EB) - Meestal in de vorm van een intern benodigde fractie van het eigen product of de eigen dienst. Eigenbedrijfsverbruik in bijvoorbeeld een kolencentrale is de fractie van de geproduceerde elektriciteit die binnen de centrale zelf nodig is om deze te draaien.

eilandbedrijf (electric isle, islanding, separation) - Elektrisch netwerk met eigen productie en eigen belasting, dat zonder koppeling met een hoger bovenliggend net functioneert. Min of meer zoals een eiland dat zou doen wanneer er geen kabel naartoe ligt. In de vroege geschiedenis van elektriciteit als energievorm functioneerden stadscentrales allemaal eilandbedrijf. Met de ontwikkeling van koppelnetten verdween dat. Eilandbedrijf is kwetsbaar voor storingen: wanneer de lokale invoeding wegvalt of wanneer de belasting en productie uit evenwicht raken met elkaar ontstaan er problemen. Voor stabiliteit van een elektriciteitsnet geldt 'size does matter', hoe groter een eiland is en hoe meer productie en belasting er is, hoe makkelijker het eiland onder controle is te houden. In Nederland en België komen geen gebieden meer voor met eilandbedrijf, maar bij calamiteiten kunnen ziekenhuizen en datacenters vaak wel enige tijd in hun eigen opwek voorzien en zodanig als een eiland functioneren. Ook kritieke klantaansluitingen zoals raffinaderijen hebben een voorziening om bij stroomuitval over te stappen op eilandbedrijf. Dat eilandbedrijf houdt het slechts vol tot de brandstof op is en het dient eigenlijk alleen om genoeg tijd te rekken om kritieke processen gecontroleerd te kunnen stilleggen.

eindmast (termination tower) - Mastfunctie. Afspanmast gecombineerd met een opstijgpunt of aansluitend op een stijgjuk.

eindsluiter (cable termination) - Overgang van een ongeïsoleerde draad van een luchtlijn naar een geïsoleerde kabel voor in de grond.

elasticiteitsmodulus (Young modulus) - Het langer worden van een draad door trekspanning.

elektriciteit (electricity) - In de context van hoogspanning en/of deze site: het doorlopend en gecontroleerd verplaatsen van energie over grote(re) afstanden door middel van elektronen in een stroomkring. Het doel hiervan is vermogen overdragen waarmee arbeid kan worden verricht.

elektriciteitsnet (power grid, mains grid, utility) - Volgens Tennet: een netwerk van bovengrondse verbindingen, ondergrondse kabels, transformatoren en schakel- en verdeelstations en verdere hulpmiddelen waarover elektriciteit wordt getransporteerd.

elektriciteitsoverschot (surplus of electrical power) - In het algemeen een overschot aan productievermogen binnen een deelnet, waardoor technische exportproblemen ontstaan en de marktprijs van elektriciteit binnen dit deelnet kan zakken tot onder de kostprijs van de productie ervan. Een klein overschot bevordert handel, maar een groot overschot zorgt ervoor dat een gebied een permanente export van elektriciteit zal moeten hebben om te voorkomen dat producenten op halve kracht moeten draaien of zelfs gen business case meer hebben. Wanneer het overschot zo groot is dat zelfs de maximale veilige capaciteit van de afgaande verbindingen naar een hoger netvlak of een ander gedeelte van het deelnet wordt overschreden, dan ontstaat zogeheten congestie. We zien dit op hoogspanningsgebied bij nieuwe elektriciteitscentrales die allemaal op een kluitje zitten en allemaal dezelfde afgaande hoogspanningslijnen willen gebruiken, en bij middenspanning vooral op plekken waar veel decentraal, oncontroleerbaar vermogen wordt ingebracht.

elektriciteitsschaarste (shortage of electrical power) - In het algemeen een tekort aan productievermogen binnen een deelnet, waardoor het deelnet structureel afhankelijk is van import en de prijs van elektriciteit in het deelnet wordt opgejaagd. Een klein tekort kan handel bevorderen, maar een groot tekort maakt het deelnet kwetsbaar voor storingen. In uiterste gevallen is het tekort binnen het deelnet zo groot dat zelfs maximale import niet meer toereikend is. Er moeten dan schaarstemaatregelen genomen worden, zoals vebruiksbeperking of afschakeling van gebruikers via aangezegde of noodzakelijke load shedding. Een elektriciteitstekort is vooral een technisch probleem en acuter van aard dan een overschot.

Elektriciteitswet 1998 - → WON

elektrisch veld (electrical field) - Statisch of dynamisch ruimtelijk spanningsveld dat berust op elektromagnetisme en dat onder andere ook in de nabijheid van hoogspanningscomponenten te vinden is. Elektrische velden komen samen met magnetische velden voor, beiden zijn onderdeel van dezelfde kracht (elektromagnetisme). Elektrische velden hebben net als magneetvelden een slechte naam, maar ze zijn een essentieel onderdeel in de werking van het net. Zonder elektromagnetische velden zouden transformators niet werken en kan geen elektriciteit worden opgewekt met generators. Ook elektromotoren zouden niet werken.

elektromagnetisch veld (electromagnetic field) - Uitwerking van een van de vier fundamentele natuurkrachten, het elektromagnetisme, bestaand uit een elektrisch veld en een magnetisch veld.

elgrademper (elgra damper) - Trillingsdemper bestaand uit een staaf met hangende gewichten die om de hangende as op en neer kunnen bewegen. Wordt weinig gebruikt, Stockbridge-dempers en breteldempers zijn vrijwel overal de norm.

Elia - De netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet van België. Het bedrijf is deels in handen van de overheid en deels in handen van private investeerders. Men voert het beheer over het Belgische hoogspanningsnet van 30 kV en hoger. Zie ook de website van Elia.

EMERGENCY - Noodtoestand. Het woord in hoofdletters gespeld betekent bij Tennet een bedrijfstoestand of status. In het geval van het elektriciteitsnet gaat het om een calamiteit die alle marktwerking herroept en die de netbeheerder dwingt om noodprotocollen te activeren.

emmertje (‘bucket’) - → teiltje

empirische bevinding (empiric experience) - Waarde, kennis, parameter of bevinding die niet door berekeningen kan worden verkregen, maar slechts bekend en gedefinieerd is geraakt door ervaringen uit de praktijk. Meestal kunnen empirische bevindingen later alsnog worden geformuleerd, gekwantificeerd of in berekeningen worden gegoten, maar niet altijd. Een voorbeeld van een empirische bevinding is het 'gevecht' tegen lijndansen, waarbij berekeningen met enig regelmaat wat anders vertelden dan wat de praktijk uitwees zodat we inmiddels door schade en schande weten dat lijndansen een erg lastig probleem is.

EN 60071 - Internationale norm met definities van netspanningen, spanningsniveaus, naamgeving en grenzen.

energie (energy) - Eigenschap van het universum. Om entropie toe te laten nemen wordt arbeid verricht. In de context van een elektriciteitsnet is energie eenvoudiger te begrijpen, het is elektrisch vermogen dat getransporteerd wordt in het netwerk.

Energiekamer - (Ook: DTe) De Nederlandse toezichthouder op het elektriciteitsnet. DTe houdt bijvoorbeeld in de gaten of Tennet werkelijk de netneutraliteit handhaaft. De taak van DTe overlapt enigszins met de ACM, de Autoriteit Consument en Markt.

energietransitie (’the energy transition’) - Oorspronkelijk van het Duitse woord energiewende afgeleidde term waarmee de omwenteling van fossiele energie naar hernieuwbare energie wordt aangeduid.

energiewende (’the energy transition’) - → energietransitie

Energinet - Ook Energinet.dk. De beheerder van het Deense hoogspanningsnet en tevens het grootschalig gasnet.

energized working - Engelse term voor werken onder spanning, het werken aan hoogspanningscircuits die op dat moment in dienst blijven. Ook voor lijnwerkers is dit een vak apart met zeer strenge veiligheidsmaatregelen en eigen gereedschappen (soms helikopters), Faradaypakken en protocollen. Vanwege redundantie in het net is energized working in Nederland niet gangbaar, maar in landen waar enkelcircuitlijnen meer voorkomen is het een algemenere gang van zaken. Frankrijk (RTE) past het nu en dan toe.

enkelcircuit (single circuit) - Enkelvoudige verbinding met één circuit, zonder redundantie.

enkelvoudige geleider (single conductor) - Geleider bestaand uit een metalen staaf of enkelvoudige draad.

enkelvoudige ophanging (single set) - Eén hangende isolatorketting, recht omlaag.

enkelvoudige storing (single component failure) - Falen van één component, verbinding of productie-eenheid. Meestal kunnen enkelvoudige storingen zonder gevolgen blijven door enkelvoudige storingsreserve, redundantie in het net en automatische omleiding van vermogen. Enkelvoudige storingen zijn doorgaans het gevolg van mechanisch falen, een harde sluiting of een schakelfout. De tegenhanger van een enkelvoudige storing is een meervoudige storing of complexe storing.

ENTSO-E - European Network of Transport System Operators of Electricity. Overkoepelend verband van ruim dertig onafhankelijke Europese hoogspanningsnetbeheerders met als doel onderling afspraken te maken over optimaal gebruik van het net en storings- en toekomstbestendigheid. Ook Tennet en Elia zijn ingezetenen.

eolische trilling (eolian vibration) - Lijntrillen door inwerking van de wind.