Ik wil een huis kopen, maar er staat een hoogspanningslijn naast
We ontvangen veel vragen (opvallend vaak van vrouwen) over het kopen van of het wonen in een huis waar een hoogspanningslijn naast staat. Voordat je ons of de netbeheerder aanschrijft: lees eerst deze pagina.
1. Waar kan ik heen voor informatie over magneetvelden?
Voor meer informatie over magneetvelden bij hoogspanningslijnen kan je in Nederland het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) raadplegen. Raadpleeg in België het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE). Beide instanties zijn semi-overheid en onafhankelijk van producenten en netbeheerders. Voor beide landen is er het Kennisplatform Elektromagnetische Velden. Dit is een aanrader omdat dit kennisplatform in begrijpelijke taal is geschreven en alle thema’s behandelt. HoogspanningsNet zelf behandelt dit thema niet.
Meer informatie
▫ Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)
▫ Departement Leefomgeving Vlaanderen
▫ Kennisplatform Elektromagnetische Velden
Het RIVM en het Departement Leefomgeving Vlaanderen zijn de enige instanties met juridisch geborgde zeggingskracht over dit onderwerp. Wanneer je deze instanties wantrouwt of hun onafhankelijkheid in twijfel trekt kan niemand iets voor je doen.
2. Magneetvelden? Is dat wat ik bedoel met ‘straling’?
Er wordt vaak gesproken over ‘straling’ van hoogspanningslijnen. Het gaat natuurkundig om een elektromagnetisch veld. Alles waar een elektrische stroom doorheen loopt wordt omgeven door een elektromagnetisch veld. Je broodrooster, de inductieplaat, de magnetron en ook je telefoon. Zo’n veld bestaat uit een elektrisch veld en een magnetisch veld samen en het is het magneetveld waar het om te doen is. Een magneetveld wordt gemeten in de eenheid Tesla. Nu is een Tesla een nogal grote eenheid zodat op leefniveau een miljoenste tesla of microtesla een handige waarde is. De Nederlandse Rijksoverheid hanteert 0,4 microtesla als bovengrens voor de magnetische veldsterkte waarbinnen langdurig verblijf is toegestaan.
3. Kan ik een meting laten uitvoeren om te zien of 0,4 microtesla wordt overschreden?
Dat kan, maar het is niet aan te raden. Een meting is een dure en specialistische aangelegenheid en een meting is ook niet de beste manier om een objectieve waarde te verkrijgen. Metingen kunnen variabele resultaten geven en zijn gevoelig is door verstoring vanuit andere bronnen. Wie werkelijk getallen wil hebben kan beter een berekening laten uitvoeren dan een meting.
HoogspanningsNet doet geen metingen of berekeningen. De gegevens en data die wij hebben zouden hier ook niet voor gebruikt mogen worden.
4. Waarom is berekenen beter?
Een meting klinkt beter dan een berekening, maar dat is in de praktijk niet zo. Ten eerste hebben metingen last van andere bronnen die elektromagnetische velden kunnen genereren en die het beeld verstoren. Verder is een meting een momentopname, terwijl het magneetveld rondom een hoogspanningslijn varieert.
Op een hoogspanningslijn staat de hele dag hetzelfde voltage (bijvoorbeeld 150.000 volt), maar de stroomsterkte varieert. Vergelijk het met een autoweg: je mag de hele dag even hard rijden, maar het is in de late middag een stuk drukker dan in de nacht. In de avond, als we met zijn allen koken, de auto opladen en de kachel hoger zetten is de vraag naar stroom het grootst en de stroomsterkte in de draden is dan maximaal. Het is de stroomsterkte en niet de spanning die bepaalt hoe groot het magneetveld is. In de vooravond zal het magneetveld dus sterker en breder zijn dan in de late nacht. Naast dat dagelijkse ritme is er ook seizoensgang. In de zomer (airco’s) en in de winter (kachels) is er meer stroomvraag dan in de lente en de herfst. Werkdagen of weekenddagen maken verschil, net als of de zon schijnt (zonnepanelen) en zelfs het netbedrijf zelf kan verschillen geven. De schakelhandelingen van de netbeheerder elders in het net kunnen ervoor zorgen dat stroom een omweg neemt over andere verbindingen.
Je ziet al waar dit heen gaat: ga je drie keer meten, dan krijg je drie verschillende waardes. Een berekening heeft daar geen last van.
5. Wat wordt er berekend?
Magneetveldberekeningen worden gedaan door bijvoorbeeld -maar niet uitsluitend- de KEMA, door WSP (voorheen Petersburg Consultants), door Arcadis en Tractebel. De eerste twee zijn gespecialiseerd in deze berekeningen en kunnen desgewenst ook voor particulieren berekeningen uitvoeren. Hou wel rekening met een factuur die een paar duizend euro bedraagt. Voor de berekening is een ingenieur nodig, er moet data worden opgevraagd bij de netbeheerder en er zijn speciale computerprogramma’s nodig.
Wat er wordt berekend is een strook op de grond onder en rondom de draden waarbinnen het magneetveld een bepaalde waarde overschrijdt bij 30% ontwerpbelasting (220 kV en 380 kV) of 50% van de ontwerpbelasting (150 kV, 110 kV, 70 kV en 50 kV) van de individuele hoogspanningscircuits. Daarbij zal de ingenieur kijken naar de ruimtelijke vorm waarin de draden hangen, de zeeg (doorhang) en de zogeheten klokgetallen. Een berekening wordt in een rapport gevat en deze bevat geen waardeoordelen. Alleen feitelijke constateringen.
6. Er komen nieuwe draden. De spanning blijft gelijk, de stroomsterkte neemt toe. En nu?
De vraag naar elektriciteit neemt toe en daarom zijn Tennet en Elia in diverse verbindingen de draden aan het vervangen. Deze nieuwe draden kunnen een grotere stroomsterkte aan, maar de netspanning op de verbinding blijft gelijk. Het magneetveld kan alsnog toenemen omdat het de stroomsterkte is die het magneetveld bepaalt.
Vergelijk de hoogspanningslijn met een autoweg. De hele dag mag je op deze weg even hard rijden, maar het is er niet altijd even druk. Op een 380 kV-lijn staat de hele dag een spanning van 380.000 volt (de ‘snelheid’). Maar de stroomsterkte (ampères, de hoeveelheid auto’s die er op een bepaald moment rijden) varieert gedurende de dag mee met de stroomvraag van de maatschappij. In de vooravond is het op de autoweg drukker dan in de late nacht. Nieuwe draden zijn te vergelijken met het aanleggen van een extra rijstrook aan de autoweg. De maximumsnelheid blijft ook na de verbouwing hetzelfde, maar de hoeveelheid auto’s die er maximaal tegelijk overheen kan neemt wel toe. Als de geluidsproductie van die auto’s wordt vergeleken met het magneetveld zie je dat deze ook toeneemt, maar dan vooral op de drukste momenten.
De vergelijking met een autoweg mist dingen die bij een hoogspanningslijn ook een rol spelen. Het magneetveld hangt ook af van de ruimtelijke vorm waarin de draden hangen, de volgorde van de drie zogeheten fasen per circuit, en van hun hoogte tot de grond.
7. Zijn er nog andere overwegingen bij een huis dichtbij een hoogspanningslijn?
Die zijn er zeker en ze kunnen wel eens belangrijker zijn dan het magneetveld.
Een hoogspanningslijn, zeker eentje met een hoge spanning, kan geluiden maken. Naast wat zoem- en knettergeluid kan dat ook bestaan uit het geluid van de wind door de draden heen. Bij harde wind is dat gejoel en bij storm gebulder, al moet gezegd worden dat er bij storm zoveel andere geluiden zijn dat je dan wel andere zorgen hebt. IJsworp bij lijndansen is zeldzaam, maar kan voorkomen als er ijzel of plaksneeuw op de draden terecht is gekomen die er naderhand aan grote stukken afvalt. In zeldzame gevallen kan dat schade geven op de grond. Wanneer bewezen kan worden dat het ijs daadwerkelijk van de masten komt gevallen kan de netbeheerder bij schade een vergoeding uitbetalen. Vogelpoep kan ook voorkomen wanneer een zwerm spreeuwen de masten of de bliksemdraden uitkiest als hangplek.
Hoge objecten zijn aantrekkelijk voor bliksem. Over het algemeen heeft een hoogspanningslijn weinig invloed op de trefkans door bliksem van woningen op een afstand van meer dan een meter of vijftig. Dichterbij of midden eronder is de trefkans juist kleiner. In geen enkel geval is het zo dat een hoogspanningslijn vlakbij een woning het risico op blikseminslag zou vergroten. Het is altijd een verkleinend effect of geen effect.
8. Zijn er verkabelingsplannen, sloopplannen of plannen voor verzwaring?
Voor juridisch steekhoudende informatie moet je bij de netbeheerder zelf zijn. Als beheerder en eigenaar van de hoogspanningslijn zijn zij de enige partij die daadwerkelijk weten wat er staat te gebeuren. Dat zal meestal betekenen dat er helemaal niets staat te gebeuren: hoogspanningslijnen kunnen tientallen jaren volledig ongewijzigd blijven en als hij voldoet, goed werkt en nog wel een tijdje mee kan zijn er geen plannen buiten wat regulier onderhoud of een keer schilderen. Navraag moet bij Tennet (NL) of Elia (BE) gebeuren.
9. Waarmee kan ik dan wel bij HoogspanningsNet terecht?
HoogspanningsNet is geen partij in magneetveldvragen, verkabeling of netverzwaring. Wij laten het thema gezondheid met opzet over aan bevoegde instanties. Maar er zijn ook vragen van huizenbezitters waarbij we wel degelijk iets in kunnen betekenen. We hebben wel eens mail gehad van een huizenkoper die die gewoon geïnteresseerd was in zijn grote buurman: wie had de lijn gebouwd, wanneer, en hoeveel vermogen kon er overheen? ‘Ik wil gewoon weten waar ik nou naar kijk uit mijn raam.’ Met zulke vragen weet ons MVA-Team wel raad.