Kant en klare mastmodellen H0 (Half Nul) en N-schaal

H0 (1:87) of N-modelbouwer? Zoek je mastmodelletjes voor op de modelspoorbaan? En heb je geen mogelijkheid (of zin) om zelf een paar modellen te lijmen of solderen?

Geen nood, je bent niet de enige op de wereld met deze vraag. H0 en N zijn de meest gebruikte modelbouwschalen voor spoorbanen en niet iedereen die op zoek is naar hoogspanningsmastjes op de baan heeft heeft zin, tijd of gouden handjes. Dat hebben producenten van modelspoorbaanobjecten ook gezien. Voor de scenery bestaan er kleine hoogspanningsmastjes voor modelbanen die gewoon in de commerciële modelbouwhandel en webshops te verkrijgen zijn. De enige reden waarom die zo moeilijk te vinden zijn, is omdat we in Nederland, België, Frankrijk of Denemarken wonen in plaats van in de Duitstalige landen.

   

Kunststof donaumastjes met een typisch Duits ontwerp van fabrikant Kibri (links) lijken uitstekend op IJC-donaumasten voor 110 kV die we in het noordoosten van Nederland veelvuldig aantreffen (rechts). Modelletjes op schaal H0 zijn ongeveer 30 centimeter hoog.

Modelbouw? Duitsland!

Duitsland is het land van dikke auto’s, Die Mannschaft, stekelige chagrijnige mastontwerpen en van modelbouw! Geen land ter wereld heeft een modelbouwindustrie die ook maar in de buurt komt van Duitsland, eigenlijk samen met Zwitserland en Oostenrijk. Met name qua modelspoor. Wie wel eens in Zwitserland op powersafari.. euh, vakantie is geweest weet dat het hele land immers één grote modelbaan lijkt. Viessmann, Märklin, Faller, Conrad, Sommerfeldt, bijna alle grote namen in de modelspoorbouw zijn Duits, Oostenrijks of Zwitsers. Dat geldt daardoor ook voor veel modelhoogspanningsmasten.

Fabrikant Kibri maakt en levert schaalmodel hoogspanningsapparatuur voor toepassingen in modelspoorbanen. Hoogspanningsmastjes en trafostationnetjes op schaal H0 en T zijn er redelijk goed te vinden. Je moet dan denken aan mastmodelletjes van 15 tot 30 centimeter zoals op de foto hierboven. Kibri verkoopt ook bijbehorende randapparatuur zoals schakelvelden, aftakkingen en als je goed zoekt zelfs werkmansspullen. Wanneer je gewoon een straatje masten zonder andere toeters of bellen zoekt die bijvoorbeeld diagonaal je modelbaan oversteekt hebben ze ook aan je gedacht, want ze verkopen ook pakketten met gewoon alleen een handvol losse mastjes. Zelfs individuele losse exemplaren, zodat je er zoveel kan kopen als je wilt en desnoods je hele modelbouwzolder kan elektrificeren.

Ook andere fabrikanten zoals Brawa en Kato verkopen mastjes. Kato heeft daarbij niet alleen donaumastjes maar ook tonmasten met een Belgische bliksembok.

   

Nog meer kant en klaaroplossingen van twee andere fabrikanten. Links een straatje van vier donaumasten van fabrikant Brawa, rechts een kit met drie tonmasten met bliksembokken van fabrikant Kato, een Japanse producent.

Duur is het allemaal niet. Kijken we weer naar Kibri, dan zien we dat een pakket met vijf mastjes enkele tientjes kost. Losse exemplaren bijbestellen kan al vanaf vijf euro per stuk. We zien aan de taal dat alles is gericht op de Duitse en in mindere mate Angelsaksische markt. Op zich niet erg, maar als wanhopig zoekende Belg, Deen of Nederlander moet je dat maar net even weten. De meeste van zulke masten zijn helemaal klaar, maar je hebt van Faller ook pakketten waarbij je zelf nog wat zal moeten lijmen. Plasticlijm of secondelijm werkt goed.

Bijna kant en klaar kan ook, deze masten van Faller komen als vier platte torenwanden die je nog aan elkaar moet verbinden. Zo zit er toch nog eigen werk in.

Dat deze mastjes best realistisch overkomen kan je op het internet op meerdere plekken zelf zien. Google bijvoorbeeld eens op op “modellbau strommast“, “modellbau hochspannungsmast” of “modellbau freileitungsmast” (met de aanhalingstekens erbij voor meer precisie) om er een paar te noemen. Zet Google op afbeeldingen zoeken en je krijgt tientallen voorbeelden te zien van mensen die dit soort hoogspanningsmastjes in modelbouwlandschappen gebruiken. Ook in grote commerciële modelbouwbanen zoals Miniatur Wunderland Hamburg of Miniworld Rotterdam worden gewoon dit soort mastmodellen gebruikt, hoewel ze bij zulke banen ook wel eens zelf maatwerk bouwen. Zie daarvoor de pagina over kunststof modellen lijmen.

Een andere Duitse fabrikant, Faller, biedt pakketten aan waarmee een trafostation kan worden opgebouwd. De opstelling ademt jaren 50, maar wie een beetje creatief is schaft gewoon zo’n pakket aan en volgt lekker de bouwtekening niet.

   

Kibri biedt naast hoogspanningsmastjes ook randapparatuur zoals dit provisorium met schakeltuin en trafo. Bijzonder handig, maar ook vrij prijzig. Letterlijk voor hetzelfde geld koop je ongeveer 15 losse mastjes bij dezelfde fabrikant. Het hangt er dus maar net vanaf wat je wilt. Rechts: toepassingsvoorbeeld in Miniworld Rotterdam van dit soort onderdelen.

Er zitten aanzienlijk wat componenten in het pakket waarmee een beetje modelbouwer ook zijn eigen trafostation wel samen kan stellen. En anders koop je er gewoon twee, en dan kan je volledig redundant gaan. Even de staande rails wat verlengen, bliksempieken erbij.. oh oh, en het loopt weer uit de hand. Conrad, een andere grote naam die diep in de modelbouw zit en die ook in Nederland levert, heeft deze pakketten soms ook.

Britse tonmasten of Chinese deltamasten

Wanneer we houten palen en laagspanningsmastjes negeren zijn de meeste kant en klare mastmodellen bahnstrommasten of donaumasten naar een Duits ontwerp. Dat is logisch met Duitse fabrikanten. Gaan we in het Engels zoeken, dan wordt de keuze breder. Wat we direct tegenkomen zijn Britse tonmasten, populair in angelsaksische gebieden. Ieder land heeft zijn eigen hoogspanningsmasten. Zo worden Zweden en Noorwegen gedomineerd door portaalmasten, Denemarken heeft gaffels, Duitsland en Nederland zijn goed voorzien van donaumasten, België zweert bij dubbelvlagmasten, Frankrijk staat vol met katten en Engeland is het land van de Britse tonmast. Dat is terug te zien in het modelbouwmastenaanbod.

   

De Britse fabrikant Hornby biedt typische Britse tonmasten op schaal H0 aan voor ongeveer dezelfde prijzen als Kibri. Via AliExpress zijn ook deltamasten te krijgen. Bij aankomst bleek dat het toch nog een spontaan bouwpakket was geworden. (De koper van deze deltamast heeft overigens zijn geld teruggekregen van Ome Ali.)

Britse tonmasten kenmerken zich door een plomp uitlopende toren, kleine korte spitse traversen en een industrieel uiterlijk. Voor bepaalde modelbouwtoepassingen kan dat precies zijn wat je zoekt: schilder er eentje roestig roodwit en je modelbouw-industriegebied knapt er zienderogen van op. Qua prijs ontlopen de masten van Hornby die van Kibri niet veel: ook hier heb je voor een paar tientjes al een handjevol exemplaren netjes aan huis bezorgd. Wereldwijde webshops zoals Aliexpress of Amazon doorzoeken op mastmodellen leert dat er ook deltamasten leverbaar zijn. Iemand op ons forum heeft dat een keer uitgeprobeerd (want ach, aan de prijs bij Aliexpress val je je geen buil) maar daarvan was het succes matigjes. Ze worden er niet beter van als men ze in een bubbeltjesenvelop verpakt in plaats van in een doos. Postorder is de eenvoudigste oplossing om aan redelijk goed gelijkende modellen te komen. Bijkomend voordeel is dat je eenvoudig exemplaren bij kan bestellen wanneer de hoogspanningslijn langer moet, althans zolang ze leverbaar blijven.

Niet meer leverbaar of gelimiteerde oplage: tweedehands alsnog een vindkans

Niets is voor altijd (behalve verandering) en ook niet alle ooit geproduceerde mastmodellen zijn nog in de handel. Met name oplages voor andere doelen dan modelbanen zijn vaak beperkte partijen die slechts korte tijd gemaakt worden. Een voorbeeld daarvan is deze serie modellen van een 380 kV Oostring steunmast met de kenmerkende preekstoelen.

Exemplaar van een gelimiteerde serie Oostring-koppelnetmasten uit de vroege jaren 90. Zeldzaam maar begeerd, en alleen nog vindbaar op de tweedehandsmarkt.

De leveringszekerheid (pun intended) is bij zulke modellen een factor. De gelimiteerde serie van rond 1990 die inmiddels al lang niet meer gemaakt wordt heeft ondanks een kleinere schaal dan H0 (en dichterbij T) toch cultstatus hebben bij Nederlandse modelbouwers. Wie wil er nou niet een Nederlandse donau-koppelnetmast op de modelbaan? Je kan speuren op Catawiki of op Marktplaats, nu en dan komt er eens eentje of een hele batch voorbij, maar geduld en geluk is bij zulke specifieke batches een schone zaak. Tweedehands zoeken kan dus interessant zijn.

Een beetje rond snorren op Ebay, Catawiki of Marktplaats wil ook nog wel eens lonend zijn, maar daar komt wel de factor geluk bij kijken.

Robuuster maatwerk: zelf lijmen of solderen

Voor wie dat geduld niet zomaar heeft, wie een groter model wil of wie een ander mastmodel zoekt dan een tonmast of een donaumast is het leven iets ingewikkelder. Wie zoiets wil ontkomt meestal niet aan zelfbouw en die kan kunststof modellen zelf lijmen of kiezen voor solderen. Kijk daarvoor op de pagina over kunststof modellen zelf lijmen, of modellen solderen van draadijzer of van messing.