02 April 2023 ∙ Dat ooievaars graag broeden op hoogspanningsmasten is echt zo, maar het vervangen van het hele 110 kV-net door ooievaarvriendelijke hamerkopmasten was uiteraard een aprilgrap.

Dit jaar was het niet moeilijk om door de grap heen te prikken, zo bleek uit het uitblijven van verontruste mailtjes. Dat is in het verleden wel eens anders geweest, vooral in 2016, toen we onze hand overspeelden met een grap die in het huidige tijdsgewricht zo niet-woke was dat we er tegenwoordig misschien wel een notice-and-takedown voor zouden kunnen krijgen omdat grappen over zwarte circuits en black-outs tegenwoordig niet meer grappig gevonden worden. Dit jaar zijn we dan maar zwartwit gegaan. De ooievaar beschermen, ook daarover zijn de meningen sterk verdeeld, maar een feit is wel dat ze op masten broeden en daar problemen geven.

De methode om daarmee om te gaan op dennenboommasten bestaat echter uit afdekplaten op de traversetoppen of grote draaiende anemometerachtige dingen, en die worden zelfs op hamerkoppen gezet (zie foto). Dus niet uit het vervangen van alle lijnen door hamerkoppen. Dat zou niet alleen onbetaalbaar zijn, ook ontbreekt het aan menskracht en aan stikstofvergunningen – deze laatste geeft wel aan dat er steeds meer munitie voor grappen is maar er toch steeds minder te lachen valt. De oplettende lezer kon verder zien dat de links in het artikel niet klopten (er zat zelfs een rickroll in), dat het getal 14 (of varianten erop) verdacht vaak voorkwam en dat iedere zin als eerste met de letter D begon, de vierde letter van het alfabet. Dat is trouwens ook in dit artikel zo, dus of dat nou echt zo opvalt… De ooievaars zal het worst zijn. 

Afbeeldingen: De werkelijke manier om ooievaars te weren van plekken waar ze niet mogen broeden: grote anemometers en afdekplaten, zelfs op een hamerkop. De lijnen met donau- en dennenboommasten blijven gewoon staan. 

April 2023 ∙ De ooievaar nestelt graag in hoogspanningsmasten. De vogels stoten daar hun kop wel eens tegen een draad met als gevolg een dooievaar en een storing. De oplossing is even eenvoudig als briljant: vervang alle lijnen met donau- en dennenboommasten door hamerkoppen. Dat begint vandaag, in Drenthe.

Dat we in Nederland dubbel zoveel ooievaars hebben als veertien jaar geleden (2314 broedparen volgens SOFON) had niemand durven hopen. De keerzijde is dat het succesverhaal van de zwartwitte vogel problemen geeft voor het netbeheer. De dieren zijn heel groot en ze maken enorme nesten van een mix van takken, modder en stront, en zulke bouwsels van bijna anderhalve meter groot zijn soms wel 140 kilo zwaar. Deze nesten passen niet zomaar in een klein boompje. Daar heeft de ooievaar wat op bedacht: dwars door het hele land staan vele duizenden heel stevige dennenbomen met prachtige ruime takken te wachten op nesten. Dat die bomen in werkelijkheid hoogspanningsmasten zijn zal de ooievaar een zorg zijn.

De vogels hebben een voorkeur voor de traversetoppen. Donaumasten, waar we nogal wat lijnen van hebben, dragen de draden in een driehoekvorm en vanaf de onderste traverse kom je al gauw in de buurt van de derde draad die aan de boventraverse hangt. De boventraverse in een donaumast is dus veilig, maar de ondertraverse niet. Dennenboommasten zijn nog erger, die dragen de drie draden vrijwel recht boven elkaar zodat je vanaf de onderste traversetop de middelste draad recht boven je hebt hangen. De middentraverse heeft hetzelfde probleem met de boventraverse. Daardoor zijn bij dennenboommasten vier van de zes traversen levensgevaarlijk. De afstanden tussen het ijzerwerk en de draden zijn bij 110 kV-verbindingen in het noorden en oosten van het land veel kleiner dan bij zware koppelnetlijnen van 220 of 380 kV. De optelsom is ongunstig: juist het noorden en oosten van het land is de populairste plek voor ooievaars, en er zijn juist in het 110 kV-net ook nog eens extra veel lijnen met dennenboommasten en donaumasten gebouwd. De teller staat sinds half december reeds op 140 dode ooievaars en net zoveel automatische uitschakelingen.

De traversetoppen afschermen met stalen platen zodat er geen nest meer in kan worden gebouwd is niet altijd mogelijk en bovendien ontneem je de potentiële nestplek zelf. Dat laatste is ongewenst, want de ooievaar is beschermd. De netbeheerder houdt rekening met het broedseizoen door in die maanden bewust niet te schilderen of uitstelbaar onderhoud te doen. De lijn moet ook blijven staan, want verkabelen kan niet vanwege de transportschaarste. Hij moet dus technisch blijven werken, de nestplaats moet geboden worden en de ooievaar moet zijn kop niet meer stoten aan de bovenliggende draad. Dat is nogal wat Tom Poes, verzin eens een list.

De hamerkop biedt uitkomst. Dit oude mastontwerp werd vanaf de jaren 50 zelden nog toegepast omdat een donau- en dennenboommast efficiënter is qua materiaalgebruik, maar voor ooievaars is hij ideaal. De mast heeft maar één traverse zodat er nergens een draad boven je zit. De volle mastbreedte kan tevens ook voor nesten worden gebruikt zonder een kans op barbecue of storingen. De fundamenten van alle andere mastmodellen zijn sterk genoeg om de mast die erop staat te vervangen door hamerkoppen.

Dat gebeurt vanaf vandaag: alle hoogspanningslijnen met een netspanning van 110 kV worden de komende tijd omgebouwd tot lijnen met hamerkoppen. Bij Hoogeveen, Meppel, Beilen en Assen staat het vol dennenboommasten die als eerste vervangen worden, bij Stadskanaal, Gasselte en ook bij Zwartsluis is men al klaar. Daarna volgen de dennenboomlijnen in Friesland, Overijssel en uiteindelijk zal alle 1423 kilometer 110 kV-lijn met donaumasten veranderd worden in hamerkoppen. Dat is een flinke aderlating voor pylon geeks, want de variatie aan hoogspanningslijnen verandert in alleen maar hamerkoppen. De nieuwe tijd, net wat u zegt, maar dan met masten die van oorsprong juist heel oud zijn. De ooievaar brengt dus meer dan alleen kinderen, hij brengt ook een monocultuur van hamerkoppen. De aanblik van het landschap verandert snel, kijk vandaag dus nog snel opzij vanuit de auto of trein, misschien zie je wel lijnwerkzaamheden waar donaumasten verdwijnen en hamerkoppen verschijnen.

Afbeeldingen: Donaumast met ooievaarsnest, op de veilige bovenste traverse. Daaronder: lijn met donaumasten die vervangen wordt door een lijn met hamerkoppen, in dit geval er vlak naast. De operatie om alle 110 kV-dennenboommasten door hamerkoppen te vervangen kost 140 miljoen euro.