Enkele dagen geleden heeft de Nederlandse Rijksoverheid bekendgemaakt welke tracédelen van 50 kV, 110 kV en 150 kV in aanmerking komen voor Rijkssubsidie bij het oplossen van ‘knelpunten’. 556 masten in 81 verbindingen zijn daarmee tot Pylona Non Grata ofwel Ongewenste Mast verklaard.
Zelden kreeg een document in hoogspanningsland zó snel een beruchte bijnaam. Staatscourant nummer 59037 van 08 november 2018 raakte onder pylon geeks in slechts een dag bekend als de dodenlijst. Nee, pylon geeks zijn niet haatdragend – de lijst bevat geen personen maar hoogspanningsmasten.
Met uitknikkende knieën en zo wit als een circuitkleur doken we in de lijst om te zien waar er slachtoffers gaan vallen. Dat blijken precies 556 mastposities te zijn, in totaal in 81 verbindingen die door het hele land staan. Zij komen in aanmerking voor Rijkssubsidie om versneld te verdwijnen.
Rijkssubsidie voor schrijnende gevallen
De lijst is de concrete uitwerking van een toezegging van Minister Kamp uit 2013 waarover we destijds al berichtten. Hij stelde € 450 miljoen euro aan budget beschikbaar om versneld 135 kilometer 110- en 150 kV-verbindingen onder de grond te stoppen op plekken waar zogeheten schrijnende situaties of knelpunten zijn. Vanaf 2017 was dit budget toegezegd op voorwaarde dat er geen sprake zou zijn van grote economische tegenspoed bij de overheid. Dat is momenteel niet het geval en dus is er werk gemaakt van het in kaart brengen van de knelpunten, waarna ze zijn opgesomd en zijn gepubliceerd in de Staatscourant. Gemeentes kunnen deze tabellen gebruiken om te kijken tot hoe ver (soms letterlijk) ze een bijdrage van het Rijk kunnen aanvragen om knelpunten op te lossen. Dat betekent niet dat het een no-brainer is in de gemeenteraad: nog steeds moeten gemeentes zelf een flink deel meebetalen en gemeentes zijn vrij om te kiezen om dat liever vooralsnog voor andere doelen in te zetten.
Het schrijnende dat wordt aangestipt door de Minister heeft dan ook vooral te maken met het feit dat hoogspanningslijnen en stations een grote factor willekeur hebben als je de kaart van de gemeentes eronder legt. De ene gemeente heeft ‘geluk’ en heeft alleen hoogspanning op het platteland of zelfs überhaupt niet (het is wat je geluk noemt, maar dat terzijde).
De andere heeft ‘pech’, daar loopt een hoogspanningslijn dwars door een woonwijk. De ene gemeente maakt daardoor kosten voor verkabeling terwijl de andere gemeente datzelfde geld kan uitgeven aan leuke dingen zoals het zwembad of verlaging van de gemeentelijke lasten. Door een Rijkssubsidiepot aan te leggen die in feite uit de algemene middelen wordt betaald die indirect zijn opgebracht door alle belastingbetalers in het land wordt die oneerlijkheid voor een deel rechtgetrokken. De subsidiepot an sich is dus een verdedigbaar instrument.
De temperatuur van de soep
Een troost voor pylon geeks is dat het totale verlies aan eh.. biodiversiteit in het net relatief beperkt blijft. Verder is het Rijk terughoudend: er wordt geen mastpositie teveel gesubsidieerd verwijderd. Meestal houdt het in aanmerking geraakte tracédeel direct op zodra de woonwijk dat ook doet. Er wordt geen rekening gehouden met stadsuitbreidingsplannen die de gemeentes erop nahouden. Dat is logisch, want het Rijk subsidieert alleen aanpak van bestaande situaties die de gemeentes slechts half-half aangerekend kunnen worden. Ook de gemeentes wisten tientallen jaren niet dat de aversie tegen bovengrondse hoogspanning zo sterk zou toenemen dat actief onder de grond brengen om niet-technische redenen en lang voor het einde van de technische levensduur alsnog zou gaan gebeuren. Maar bij huidige nieuwbouw weten zij dat wel van tevoren.
Projecteer de dodenlijst in onze netkaart
Download zelf de dod.. eh, Staatscourant 59037 hier. Voor beginnende pylon geeks en voor wie weinig kan met al die afkortingen: je zit hier op HoogspanningsNet (Veni Vidi Voltage), dus download hier een KML-bestand waarin we grafisch alle 81 tracédelen hebben gemarkeerd voor in Google Earth, eenvoudig te projecteren bovenop onze netkaart. ◼
Artikel: sloop van een hoogspanningslijn. Beeld: Hans Nienhuis. Onder: schermafbeelding van de dodenlijst in grafische vorm, als Google Earth overlay.
