110 kVSloop

Slapen, slopen of herbenutten?

Vandaag werd de handtekening gezet onder het ontmantelen van de aardgaswinning in Groningen. Dat heeft ook gevolgen voor het hoogspanningsnet in de provincie Groningen – en niet alleen vanwege duurder gas voor stroomopwek. Wat gaan we doen met al die netaansluitingen voor de NAM?

In 1959 werd in het Groningse Slochteren aardgas aangeboord. Het bleek het grootste gasveld op land in Europa te zijn. Over alles wat er in de decennia daarna goed ging, mis ging en beter had gekund laten we ons niet uit op deze site. Met het gas kwam ook een industrie op gang om het te winnen, te raffineren (ontzwavelen), het op te slaan in ondergrondse aardgasbuffers en het te verpompen in een splinternieuw gasnet met hogedrupijpleidingen. Al die dingen vragen om stroom. Zware compressors van de Gasunie om gas met grote hoeveelheden onder hoge druk te verpompen of om ontstane warmte of kou door compressie en expansie van gas met drukverandering weer op te lossen zijn installaties die tientallen megawatts kunnen vragen. Met het groter worden van de aardgasindustrie, de winlocaties en de vermogensvraag werd het eind jaren 80 onhoudbaar op 20 kV. Hier moest een 110 kV-oplossing komen.

Klantaansluitingen op 110 kV

In de jaren 90 kregen drie ondergrondse aardgasbuffers (Norg, Grijpskerk, Zuidwending) en acht grote winlocaties een aansluiting op 110 kV. Wie op de netkaart kijkt ziet in de provincie Groningen dan ook heel wat klantaansluitingen voor de NAM en de Gasunie. De buffers en compressors kregen een aansluiting rechtstreeks vanaf een trafostation, meestal redundant. Voor de winlocaties gold dat hun vermogensvraag kleiner was en dat hun continuïteit minder van belang was. Zulke locaties kregen de goedkoopste oplossing, meestal was dat een schakelbare aftak zo dichtbij als maar kon op een plaatselijke hoogspanningslijn.

Dat bleek in vier gevallen de Heveskeslijn te zijn, een oude hoogspanningslijn tussen Groningen Hunze en Delfzijl. In 1966 was deze gebouwd om vanuit de Hunzecentrale (Noorderlicht) elektriciteit te transporteren naar een aluminiumsmelter in Delfzijl met de naam Heveskes. In de loop van enkele decennia veranderden de tijden. Heveskes werd Aldel, kreeg een aansluiting op het nieuwere 220 kV-station Weiwerd, ging driemaal failliet en de derde keer definitief. Inmiddels wordt het terrein gesaneerd. In Groningen verdween de Hunzecentrale. Zo werd de Heveskeslijn een normale verbinding waarin de richting van het vermogen nu juist in de richting van Groningen-stad liep. Deze lijn leende zich goed voor een aantal aftakkingen met grondkabels naar de NAM-locaties. In vier andere gevallen was rechtstreekse aansluiting op Kropswolde of Meeden mogelijk, maar voor locatie Menterwolde werd een aftak gemaakt op de 110 kV-lijn Kropswolde – Meeden.

Nu de winning wordt ontmanteld blijven de buffers voorlopig nodig. Je kan er immers eerst nog geïmporteerd gas in kwijt. De compressorstations ook als we het hoofdtransportnet waterstofgeschikt willen maken. Maar de dagen van de acht winlocaties zijn geteld. Deze worden ontmanteld en uiteindelijk blijft er niets anders achter als een leeg weiland dat na vele decennia terugkeert naar de verpachter – een weiland met een 110 kV-aansluiting.

Slapende kabels?

En daar wordt het interessant. Het lot van deze acht aansluitingen is voor zover bekend wisselend. Een aantal aansluitingen zullen gewoon afgeschakeld zijn waarbij er nog geen besluit is genomen over de toekomst. De kabel op Tjuchem wordt daadwerkelijk uitgegraven en voor locatie Paauwen gaf kabelbedrijf Alsema BV aan dat in ieder geval de laatste vijftig meter worden verwijderd, waarna de rest van de kabel vooralsnog slapend achterblijft. Hoeveel van deze aansluitingen verdwijnen er echt, wie blijft slapend achter? Krijgt eentje ervan alsnog een kans voor bijvoorbeeld een zonnepark? Tennet heeft het beleid dat ze graag van aftakkingen voor klanten af willen, maar hoe hard is dit streven voor schakelbare aftakken die reeds bestaan, en in het licht van een bijna schreeuwende behoefte om capaciteit? Bovendien zijn er ook een paar bij die wel op een trafostation zitten en dus zonder operationele bezwaren een klant kunnen gaan faciliteren.

Het einde van de aardgaswinning valt precies in een tijdperk waarin ook van alles is gaan schuiven in het hoogspanningsnet. Hier bij HoogspanningsNet sluiten we niet uit dat er nog wel eens verrassende dingen kunnen gebeuren met een paar van deze voormalige NAM-aansluitingen.


Afbeeldingen
Header: gedeelte van een schakelbare aftak met een grondkabel voor de NAM. Foto door Tom Börger.
Artikel : (1) de hele aftak die ook in de header te zien is, maar nu met mast erbij. (2) Een grote airco op een fracking plant in Texas. Vergelijkbare spullen zijn in Nederland ook in gebruik op aardgaswinlocaties. (3) gedeelte uit de netkaart met Groningse aardgaswinlocaties erop.