Provisorium Crailo: niet meer aan twee draadjes aan het plafond
Tegenwoordig zie je geregeld powerhouses en provisorische oplossingen staan. Vaak voor een aantal maanden of een jaar. Maar er zijn ook privisoria die er al langer staan. Nederlands recordhouder is Crailo 50 kV en na zowat een kwart eeuw wordt die nu eindelijk afgelost door een permanent station.
Een vol stroomnet is van alle tijden. Het kwam rond de eeuwwisseling ook wel eens voor, maar dan was het wel plaatselijker dan tegenwoordig. Als het niet op te lossen valt met operationele maatregelen binnen het bestaande net, zal er een nieuw koppelpunt moeten worden gecreëerd met het bovenliggende netvlak. In het Gooi is dat een 50 kV-net en in de omgeving van Laren liep Nuon in 1999 tegen deze kwestie aan. Men besloot tot het aanleggen van een nieuw 50 kV-station.
Op papier is dat weliswaar een boel werk, maar technisch is het niet zo spannend. Of het nu kwam door geldgebrek, aquisitie van een terrein, mopperende Gooische vrouwen of een halfbakken wijziging in de netstrategie, we weten het niet en het is in de mist der tijd verdwenen wat de reden was. In elk geval lukte het niet om meteen een permanent station te bouwen. Wat we wel weten is dat de nood hoog genoeg was om dan maar tijd te kopen met een sneller te bouwen en minder vergunningsplichtig provisorium.
‘Crailo is een provisorium’
Vanuit ’s Graveland werd een zes kilometer lange, enkelvoudige 50 kV-kabel gelegd naar een verloren hoekje van het militair oefenterrein Crailo. Op het uiteinde van de kabel werd een 50/10 kV trafo aangesloten zonder schakelaars, zodat de machine op een lang steeltje vanuit ’s Graveland zat. Naast de trafo werd een omgebouwde zeecontainer opgetuigd tot een schakelruimte. Voor de goede sier werd de container opgeschilderd in de Nuon huiskleuren geelpaars, er werd een hek omheen gezet en de 10 kV-zijde werd verknoopt met het reeds aanwezige net van Laren. De stroom werd erop gezet en nu kon men met wat meer rust in de bips verder zoeken naar een permanent terrein voor het uiteindelijke station.
Iedereen die wel eens is verhuisd of in een nieuwe woning is gaan wonen zal het herkennen: het duurt erg lang voordat de laatste lamp die nog aan twee draadjes aan het plafond bungelde werd vervangen door de uiteindelijke lamp. Als iets het eenmaal provisorisch doet is de druk van de ketel en zakt het onderliggende probleem terstond tien stappen op de prioriteitsladder. Zo verging het ook Crailo.
In opeenvolgende KCD’s vanaf 2003 zakte Crailo langzaam weg van een lopend project tot een bodemprioriteit, uiteindelijk slechts aangeduid door een laf zinnetje ‘Crailo is een provisorium’ dat KCD na KCD vastgeroest stond in de assetlijsten. Netbeheerder Nuon, die na de Wet Onafhankelijk Netbeheer een tijdje in Continuon en daarna in Liander veranderde, had intussen wel andere dingen aan het hoofd dan dat kleine provisorium op een onzichtbaar hoekje van een inmiddels uit gebruik geraakt oefenterrein.
Scherfmuur had een heel ander idee
Tot circa 2015, toen kreeg Liander weer aandacht voor Crailo vanwege steeds verder toenemende krapte. Het plan voor een permanent station met redundantie in schakelmogelijkheden werd afgestoft en men zal er in de jaren erna met frisse moed aan zijn begonnen. Maar er bleek dat het probleem dat in 1999 de oorzaak was om überhaupt voor een provisorium te kiezen nog altijd actueel was: er bleek moeilijk een locatie voor een permanent station te vinden te zijn. Wie op de luchtfoto kijkt kan zich daar grotelijks over verbazen, want op het voormalige militaire terrein is ruimte beslist geen probleem. Alleen, voormalige militaire terreinen worden tegenwoordig opnieuw in dienst gesteld. Trafo’s worden achter scherfmuren opgesteld, maar die is niet bedoeld om daadwerkelijk granaatscherven tegen te houden. Je wil niet met een tank over de heide bolderen en dan staat er ineens een trafostation in je schootsveld.
Jarenlang werden verschillende locaties onderzocht, zonder resultaat. Uiteindelijk vond Liander na heel veel moeite pas in 2022 een terrein op nota bene slechts een paar honderd meter van het provisorium. Daar bleek het te kunnen lukken. De bestaande enkelvoudige kabel naar het provisorium wordt verlengd en vanuit Huizen wordt een andere enkelvoudige kabel aangelegd. Er wordt daarmee een ring gemaakt. De leveringszekerheid ten opzichte van een enkelvoudige steeklijn gaat flink omhoog en de trafo’s zijn nu onderhoudbaar zonder een volledig VNB.
Liander wil het nieuwe Crailo halverwege 2024 in gebruik nemen. Als we aannemen dat eind 2024 wordt gehaald en dat het provisorium medio 2000 onder spanning kwam, dan is er bijna een kwart eeuw sprake geweest van een tijdelijke situatie. Waarbij je je kan afvragen wat het idee van tijdelijk nog waard is in dit geval. Er zijn zelfs permanente stations geweest die korter hebben bestaan dan provisorium Crailo, zoals Hoogeveen 220 kV. Feit is dat we met het permanent maken van Crailo een opmerkelijke netsituatie verliezen, maar dat doen we bij HoogspanningsNet niet zonder hem bij te schrijven in het rariteitenkabi(stroom)net.
Afbeeldingen
Header: een dronefoto van provisorium Crailo 50/10 kV, een typisch provisorium met weinig opsmuk en met de trafo op een steeltje. Artikel: het nieuwe Crailo als permanent station met meerdere trafo’s en een gemetseld schakelgebouw, nu nog in aanbouw. Foto’s met dank aan PJK. Bekijk ook de netkaart, ten tijde van dit schrijven een overgangssituatie.