‘Ja, viel zomaar van de vrachtwagen…’ Meestal is dat iets wat mensen met wat minder zuivere bedoelingen zeggen. Toch overkwam het Tennet ook. Vlakbij trafostation Louwsmeer ligt een grote vermogenstrafo in de berm. Zwerfafval achterlaten is niet netjes, dus deze weken wordt die opgeruimd.
Ondertussen, in Friesland, langs de berm van een boerenlandweggetje… ‘Welkom bij Rendac. Voor een reguliere melding, kies 1. Voor een calamiteit, kies 2.’ En na het invoeren van je klantnummer (sluit af met een hekje) kies je dan 220. ‘U dient de trafo voor 06.00 uur binnen twee meter van de openbare verharde weg aan te bieden.’
Trafo niet meer te redden
Helaas werkt het niet zo eenvoudig als het een 220/110 kV koppeltrafo is die plotseling half in je weiland ligt. Na de calamiteit vorig jaar september waarbij een SPMT kantelde en de transformator op zijn kant in de slappe veengrond plofte heeft niemand het ding stiekem gejat. Niet zo verwonderlijk ook, het gevaarte weegt ongeveer 250 ton. Nu is een trafo geen doetje als je kijkt hoe stevig die dingen zijn, maar het luistert wel nauw. Een millimeter onbedoelde extra speling binnenin het apparaat of een kleine verbuiging door de klap heeft al grote gevolgen voor het rendement. Zo kan de machine daar harder door gaan brommen en ook neemt het rendement af. Dat laatste loopt al snel in de papieren voor een 370 MVA trafo zoals dit exemplaar. Zo’n machine haalt een elektrisch rendement van meer dan 99%. Het overige procent wordt omgezet in een magneetveld, in mechanische energie (vervorming en dus geluid) en vooral in hitte.
Dat is al snel enkele honderden kilowatts aan warmteproductie. Neemt het rendement één procent extra af, dan moet er bij flinke belasting zomaar een megawatt extra warmte worden weggedissipeerd, anders zal de machine zichzelf beschadigen en zelfs smelten. Dat soort risico’s kunnen niet genomen worden met strategische koppeltrafo’s. Tennet heeft het apparaat van enkele miljoenen euro’s daarom moeten afschrijven. SMIT zal een nieuw exemplaar moeten fabriceren.
Hoe eet je een olifant? In heel kleine stukjes
Maar dan ligt ie er nog steeds. Voor toekomstige generaties had het een bijzonder artefact kunnen zijn wanneer we de trafo zouden toestaan tot de bodem van het metersdikke veenpakket door te zinken en hem achter te laten. Maar men begrijpt dat de boer dat niet zo ziet zitten en ook de landelijke milieuregels rondom zwerfafval zijn het er niet mee eens. Het is praktisch onmogelijk om een grote zware kraan in een zompig Fries veenweiland te zetten om de trafo in één keer te bergen. Er is daardoor besloten om het verwijderen in stukjes en beetjes te doen.
Op de LinkedIn van Tennet is te zien dat er een grote tent om het karkas heen is geplaatst. Dat is niet omdat ze een mooi feestje van de sloop maken, maar om geen last van regen en wind te hebben met snijbranders en machines. Als er bijvoorbeeld met snijgas of lasgas moet worden gewerkt waait het gas weg als er wind staat. Een tent voorkomt dat. Dat men zo’n tent plaatst die zo hoog en groot is als een gymzaal – groot genoeg om binnenin een kraan op te stellen geeft meteen aan dat het geen klusje van drie dagen mooi weer zal worden.
Tennet meldt dat een nieuw exemplaar al is besteld. Nu heeft zo’n beetje de hele wereld al jaren te maken met een tekort aan productiecapaciteit van zware transformators, dus waarschijnlijk is een andere levering nu naar achteren geschoven. Geluk bij een ongeluk is dat 220/110 kV een gangbare transformatiestap is, zodat er geen maatwerkklus bij SMIT Nijmegen nodig is.
Afbeeldingen
Header: de omgevallen trafo enige dagen na de calamiteit. Foto door forumlid ICM4206, genomen buiten de hekken (lens tussen de spijlen door). Artikel: foto van de LinkedIn van Tennet (zie hier) waarop de binnenkant van de flink grote tent is te zien. De trafo is het matgroene gevaarte met drie hele kleine mensjes erop. Copyright traditioneel, Tennet TSO.
