Whát the… Meestal is 10 kV vrij lafjes voor pylon geeks, maar in Oekraïne staat een 10 kV-lijn waar zelfs Rambo een schone onderbroek bij nodig heeft.
We bevinden ons in het westen van Oekraïne, in Lutsk. Tussen de lokale stadswarmtecentrale Луцьк ТПП (Lutsk TPP) en publiek trafostation Північна (Pivnichnyi) bevindt zich een bijzonder en uiterst gespierd hoogspanningslijntje, met een mysterieus verhaal dat zijn begin heeft bij de zojuist genoemde centrale. Naast warmte maakt zo’n centrale ook elektriciteit. In de centrale bevinden zich generators met een klemspanning van 10 kV. Normaal zet je dan een opspantrafo naast de centrale en met een privaat hoogspanningslijntje breng je het vermogen naar het eerste een trafostation dat het vermogen aankan. Bij honderd of tweehonderd MW moet je dan op zoek naar stations met minstens 110 kV. Dan is het het handigst om je private hoogspanningslijn ook op die spanning te bedrijven. Maar je kan het natuurlijk ook helemaal anders doen en de 10 kV van je generators verlengen zodat je het vermogen op 10 kV door de openbare ruimte transporteert, met de opspantrafo op het terrein van het trafostation. Dat geeft wel meer netverlies, maar het is compacter omdat 10 kV minder slagwijdte en vrije ruimte nodig heeft dan 110 kV.
Dat is op papier het idee, maar in de praktijk twijfelen wij aan deze officiële motivatie van de Lutsk Compact Overhead Line waarin wij in positie 06 de Mast van de Maand hebben gevonden. Zo compact is dit 10 kV-monster niet echt, en een industriële uithoek in het noordoosten van Lutsk is ook geen plek met ruimtegebrek of een actieve horizonlobby. Informatie over deze lijn, zijn leeftijd of het transportvermogen is schaars. Daar komt deze tijd bij dat je momenteel niet te fanatiek moet willen googelen op energie-infra in Oekraïne om drukte aan je deurbel te vermijden.
Wat we wel weten is dat dit waarschijnlijk de zwaarste 10 kV luchtlijn is die ooit op de wereld is gebouwd. Naast de twee circuits die met zesbundels zijn uitgevoerd zien we los opgestelde bliksempieken met twee bliksemdraden (hoezo compactere corridor). We trekken ons bierviltje en vergeten alles dat met blindstroom of impedantie te maken heeft. Met een fors ruime aanname van 1 kA per geleider hebben we met √3 x (10000 x 6) = 103 MVA transportvermogen per circuit. In niet-redundante modus zou de lijn dan maximaal circa 200 MW vermogen aankunnen. Daar wordt het raar, want twee circuits van 100 MVA zijn perfect in het normale bereik van 110 kV. Ter indicatie, deze 110 kV-verbinding is vergelijkbaar met 124 MVA transportvermogen per circuit. Hier zie je de werkelijke kracht van hoogspanning: op 110 kV kan je met een dunne enkelvoudige draad net zoveel vermogen transporteren als deze monsterlijke 10 kV-lijn met zijn dikke bundeldraden.
Wil je ‘m ook bezoeken? Het is op het moment van dit schrijven nog steeds oorlog in Oekraïne, maar het westen van het land is relatief rustig en alles wat elektriciteit kan opwekken wordt zoveel mogelijk benut, dus vermoedelijk is de lijn nog aanwezig en zelfs in functie. Het beeld is een opname van Streetview (Google, traditioneel copyright) en over Google gesproken, trafostation Lutsk Pivnychna heeft een review van vier sterren, dus kwaliteit verzekerd.
