Tennet en Qirion hebben de noodverbinding bij Kerkdorp vrijwel gereed, zodat de Veluwe na het incident op 18 juni (de vier omgeblazen deltamasten) weer in een 150 kV ringvorm zal hangen. Waarom kunnen de oorspronkelijke masten niet wat vlotter hersteld worden zodat die noodlijn gewoon achterwege kon blijven?
In Kerkdorp is de rust ver te zoeken deze zomer. Eergisteren was Tennet-persvoorlichter Eefje van Gorp nog een beetje boos op Defensie omdat de Luchtmacht (alweer) met een Apache dichtbij en zelfs onder een hoogspanningslijn door vloog, terwijl er op die plek nota bene werd gewerkt aan een noodlijn. Een dag later was ze wat beter gehumeurd, want Tennet en Qirion vertelden op een bescheiden persmomentje dat de noodlijn bij Kerkdorp bijna klaar is. De veehouder die het meeste last heeft van de situatie wordt gecompenseerd voor het gedoe met noodwegen. Dat is belangrijk want het gezin heeft het er maar druk mee. (Zou dit toekomstige pylon geeks opleveren in Kerkdorp?) Het persmoment eindigt echter met een opvallende opmerking: over circa een jaar worden de gesneuvelde masten herbouwd.
Een jaar? What the… In 1968 zette je in een jaar tijd een hele lijn neer (en in 1920, toen was het pas koud!), dus van waar deze traagheid in de herbouw?
Ringvorm is belangrijk met de winter op til
Eerst maar het strategisch belang van de noodlijn. Men heeft tijdelijke doorverbindingen in de draden geperst bij Dronten en Zuidbroek zodat alle stations in de verbinding weer via twee circuits in het net hangen. Dat is acceptabel, want er zijn legio plaatsen waarbij dit ook zonder calamiteiten de normale gang van zaken is. Emmen, Dokkum, Bergen op Zoom, Meppel en Steenwijk hangen ook permanent achter een steeklijn met twee circuits. De noodlijn heeft primair dan ook een andere reden.
Door het bezwijken van de verbinding is de 150 kV-ring rondom de Veluwe onderbroken. Dat betekent dat het net kwetsbaar is als er een tweede storing zou ontstaan of als er dringend onderhoud nodig is, zeker bij de hogere netbelasting in de winter. Om die reden is het handig om in elk geval via één circuit de ringvorm te herstellen zodat tijdens de opvallend lange definitieve hersteltijd de druk van de ketel is.
Die lange hersteltijd heeft meerdere redenen. Te beginnen met de karkassen. De eh.. hoogspanningslijken liggen nog altijd in het veld en het opruimen van een bezweken mast is complexer dan normale gecontroleerde sloop. Zo staan sommige verwrongen latten onder grote mechanische spanning. Erin knippen kan resulteren in knappende bouten en dat kan gevaarlijk zijn omdat boutkoppen en moeren je met grote snelheid om de oren kunnen springen. Het vraagt om specialisme om zo’n karkas te verschroten. Ook zijn er honderden glaskapisolators gesneuveld zodat het grasland vol ligt met glaskorrels. En dan is er nog de verf. In de jaren zestig werden andere verfsoorten gebruikt dan vandaag zodat de schilfers niet in het milieu mogen achterblijven. Het komt erop neer dat de grond onder de karkassen moet worden schoongemaakt of gesaneerd. Ook moeten de beschadigde fundamenten worden verwijderd. Afhankelijk van de situatie worden de heipalen losgetrokken (trillen, waterinjectie) of op twee meter diepte afgezaagd. Dat vraagt om grondwaterbemaling en ook dat is weer gedoe.
Herbouw van een mast uit 1968 gaat zomaar niet
Een nieuwe mast dan? Is dat beter te doen? Even op de Berg iemand met een zaklamp tussen de tanden de zolder op sturen, het stof van de bouwtekeningen blazen en daarna gewoon bellen met een metaalbedrijf? Een van de wereldwijde pluspunten van een vakwerkmast is dat ze met alledaagse materialen in elkaar zitten en ook eenvoudig zijn te fabriceren: doodgewoon hoekstaal, platen en zeskantbouten.
Goed, het is druk in de bouw en we zitten met leveringsmoeilijkheden van ijzer (een wereldwijd issue), maar metaalbedrijven die over een rollerbank met boorstraat beschikken zijn er overal en vier masten van twintig, vijfentwintig ton per stuk moet te doen zijn. Verondersteld tenminste dat je het niet Europees hoeft aan te besteden of twaalf weken lang een of andere gare tender open moet laten staan om de bouwklus te kunnen gunnen aan een bieder die vervolgens uit Moldavië komt. Of dat bij een calamiteit ook nodig is weten we bij HoogspanningsNet niet.
Het echte probleem met nieuwe masten zit in hun ontwerp zelf. Het klakkeloos herbouwen van een mastontwerp uit 1968 is verboden. Of, op zijn gunstigst, niet zomaar toegestaan zonder eerst een herberekening te doen. De NEN-normen en bouwstandaards zijn veranderd en meestal strenger geworden. Dat betekent dat het oorspronkelijke ontwerp in 1968 weliswaar voldeed aan de toen geldende normen, maar dat het niet automatisch ook door de normen anno 2021 heen komt. De mast uit 1968 moet worden gedigitaliseerd en vervolgens worden gepijnigd in een computermodel om te zien waar zwaktes zitten. Daarna moeten deze zwaktes, als ze niet voldoen, aangepakt worden. Dat is geen sinecure, want het gaat om meer dan slechts een wat grotere knoopplaat of een andere staalsterkte voor de bouten. Telkens is herberekening nodig.
Dat er inderdaad zwaktes in zitten die de huidige normeringen niet doorstaan is vrijwel zeker. We hebben nog geen officiële toegang tot een analyserapport met meteodata van de valwind die deze vier masten fataal werd en kunnen daardoor niet inschatten hoe uitzonderlijk dit weerkundig is geweest. Feit is dat er masten bezweken zijn die sinds 1968 zonder problemen in stormen, onweders en ijzels hebben gestaan.
Het betekent niet dat oude masten opeens allemaal gevaarlijk zijn. Het is net als met een huis uit 1968: destijds is ie prima in elkaar gezet, maar met de technieken van vandaag zouden we sommige dingen simpelweg anders doen. Beter isoleren, ander soort keilbouten, 16A stopcontacten, dat soort dingen.
Viermaal S+0 conform de huidige normen
Een geluk is dat de vier gesneuvelde masten identiek zijn: vier doodgewone S+0 exemplaren. Dat betekent dat er niet ook nog een nieuwe hoekmast hoeft te worden herontworpen. Echter, doorberekenen, herontwerpen, fabricage en uiteindelijk montage kunnen niet tegelijk plaatsvinden. Die stappen zijn per definitie op elkaar volgend en dus is er tijd nodig. Relatief veel tijd die er niet is als we de winter in gaan en de netbelasting toeneemt. Vandaar dat Tennet er toch voor gekozen heeft om een noodlijn te plaatsen. Meer redundantie, minder druk op de ketel, zodat herstel gedegen kan plaatsvinden.
Afbeeldingen
Header: met de karkassen nog in het veld is men bezig een noodlijn neer te zetten, foto door forumlid DVD. Artikel: er ligt nogal wat glas, verf en metaal in het gras en dat moet geen koe opeten, dus hier is gedegen schoonmaakwerk nodig. Midden: doorverbinding als noodgreep ter hoogte van Dronten, foto door forumlid BasH. Onder: schaalmodel van precies hetzelfde mastontwerp en ook nog een S+0, gebouwd door iemand achter deze site, uitgerekend in de winter voor de calamiteit. Het bouwen van zo’n model zorgt ervoor dat je de mast daarna tot in zijn kleinste details kan dromen en dat is extra handig wanneer je de schade en zwakke plekken aan de karkassen moet zien te duiden – waarom is hier geen knoopplaatje toegepast?
