Hoe moeilijk is het om lantaarnpalen aan en uit te zetten? Bij Liander zullen ze daar deze week een krachtterm voor gebruiken. In delen van het net van Liander zijn de lantaarnpalen op de hobbel geslagen na de ingang van de zomertijd, en een week later luisteren nog steeds niet alle lantaarnpalen weer naar Duiven.
Of het nou donker wordt, twaijduustern, mörk of schemer, overal in het land gaan automatisch de lantaarnpalen aan. Traditioneel wordt dat gedaan met een zogeheten toonfrequent-commando, meestal in kortere woorden bekend als het TF-signaal. Dat is een bewust aangebrachte kleine rimpeling op de normale sinusvorm van 50 Hz wisselstroom. Dit kan per regio worden verstuurd en apparaten zoals boilers, elektriciteitsmeters en schakelkasten voor openbare verlichting kunnen deze rimpelingen opmerken. Op die manier kunnen korte commando’s over het elektriciteitsnet zelf worden geroepen: ‘nachtstroom’, ‘boilers aan’, ‘laag tarief’ of ‘lantaarnpalen aan’. Voor een nauwkeurige beschrijving, lees verder op de website van Chris Verschoor, toonfrequent.nl.
Ooit slim, nu steeds meer obsoleet
TF is al heel oud. Het handige is dat je geen extra kabels of signaaldraden nodig hebt. Gewoon het bestaande elektriciteitsnet is voldoende zodat er geen afhankelijkheid ontstaat van derde partijen, van additionele apparatuur (die ook beheerd moet worden) en ook is TF nauwelijks te hacken. In in de loop der jaren is de draagkracht van het signaal (de ‘woordlengte’ en ‘verstaanbaarheid’) steeds beter geworden, al blijft de hoeveelheid te dragen informatie beperkt.
Je kan er zogezegd wel de hoeveelheid informatie van een SMS mee versturen, maar geen email. Maar er zijn ook problemen met dit systeem. Nieuwe LED-armaturen van goedkope snit (zonder afvlakking van de sinus uit de gelijkrichter met een bankje condensators) kunnen soms ongewild gaan knipperen wanneer ze als bijvangst een TF-signaal moeten aanhoren. Wie zulke armaturen heeft kan het iedere dag om klokslag 22.00 uur merken.
TF is ook in staat om door te lekken naar de netwerken van andere netbeheerders. TF wordt normaal gesproken in de tussenspanning (25 kV, 50 kV) ingesplitst. Het kan door transformators heen komen. Via het 110- en 150 kV-net of laat staan via het koppelnet gaat dat slechts beperkt, maar wanneer twee netbeheerders gekoppeld zijn met een interconnectie op bijvoorbeeld 150 kV, dan kan het TF-signaal van netbeheerder A soms nog voldoende in het netblok van netbeheerder B terechtkomen om boilers en lantaarnpalen als het ware te kapen. Ook is TF niet geschikt voor de nieuwe tijd waarin slimme meters met een digitaal signaal de regie overnemen en waarbij ruimtelijke verschillen zoals dynamische stroomprijzen een factor worden.
Complexer is wel kwetsbaarder
Ondanks de simpele robuustheid willen netbeheerders willen op termijn dan ook van TF af op hun netwerken. Men is al bijna tien jaar druk bezig gebruikers te informeren dat TF-aansturing van boilers, dag- en nachttarieven de komende jaren stopt en gefaseerd wordt vervangen. We weten bij HoogspanningsNet niet helemaal zeker wat er precies voor vervangend systeem wordt gebruikt (waarschijnlijk FlexOVL), maar wat we wel weten is dat in de concessie van Liander zich iets verslikt heeft in de omzetting naar de zomertijd. Helaas blijkt het niet zo simpel op te lossen. De volgende dag was op Radio 1 een voorlichter van Alliander te horen die met hoorbaar ongemak de zaak toelichtte en vertelde dat in bepaalde gebieden voorlopig handmatig geschakeld moest worden. Een beetje gênant natuurlijk in deze tijden van smart-solutions en hoogdravende digitalisatie.
Inmiddels zijn we anderhalve week verder en nog steeds zijn de problemen niet geheel achter de rug. Nog altijd zijn er plekken overgebleven waar de lantaarnpalen schijnbaar hun eigen gang gaan en met de spreekwoordelijke vingers in hun oren la la la ik hoor je niet tegen Liander zeggen. Liander heeft voor die gebieden inmiddels besloten de lantaarnpalen dag en nacht aan te laten staan, zodat ze het tenminste überhaupt doen in de nacht. Een beetje vreemde gewaarwording, maar voor wie in delen van Gelderland overdag het licht ziet terwijl het knalzonnig is: er wordt aan gewerkt. We hopen spoedig op eh.. verlichting in Duiven. ◼
Artikel: Op Almere Pampus 150 kV zit in een interconnectie naar Noord Holland een blokkeerinstallatie voor TF-signalen. Zo reageren de Almeerse lantaarnpalen niet op de Amsterdamse schakelcommando’s als deze verbinding in dienst is. Beeld: dronefoto door PJK.
