De brand op Heathrow Airport en geopolitiek die minerale olie duur maakt dwingt tot innovatie. De Belgen zagen een kans: je kan een transformator ook vullen met frituurolie. Sterker nog, je kan hem zelfs gebruiken als grote frituurpan!
De transformators in het hoogspanningsnet hebben veel gemeen met frituurpannen. Diep in een stalen bak zitten 14 koperen spoelen. De spoelen worden heet en moeten gekoeld worden. Daarom zijn ze gedompeld in een bad met olie die eromheen kan stromen zodat je het als koelmiddel kan gebruiken. Daarnaast isoleert het elektrisch goed zodat kortsluiting geen factor is. Dat bouwplan zie je ook in een frituurpan terug, waar eveneens hete spoelen in een metalen bak zitten waarmee olie wordt verwarmd.
Dwarsregelaars en transformators zijn grootverbruikers. De hoeveelheid olie in de machines is gemiddeld 140 ton. Die olie is geraffineerd uit aardolie en is niet hernieuwbaar. De olie is ook zeer vloeibaar zodat er bij een lekkage al gauw tientallen tonnen in de lekbak of in het milieu terechtkomen. Dat hebben we recent nog gezien op Heathrow, in Nederland op Doetinchem en in België op Doel/Zandvliet. Dikke zwarte rook en het hele station moet halsoverkop spanningsloos worden gezet. De 1400 MW vermogen die moest worden omgeleid lukte maar net.
Denken in olie-oplossingen
De gelijkenis met een frituurpan was Belgische ingenieurs al langer opgevallen. De lekkerste Vlaamse frieten bak je in frituurolie van 14% olijfolie en voor de rest zuivere Oekraïense zonnebloemolie. Deze mix is plantaardig, hernieuwbaar en ook hittebestendig. De frituurolie is op zijn best bij 140°C tot 202,5°C en een warme transformator is op zijn best bij 180 graden. De olie is dan vloeibaar, maar bij kamertemperatuur is het juist dik en stroperig. Dat betekent dat een koude transformator met lekkage amper olie lekt.
Dat de Belgische netbeheerder niet bang is voor een experiment blijkt uit een proef die vandaag is gestart in de omgeving van Baraque de Fraiture in de Ardennen. Daar staat een 220/70 kV-station met drie machines voor 140 MVA elk. De minerale olie is afgetapt en de transformators zijn hervuld met tientallen tonnen frituurolie van fabrikant Diamand, mogelijk gemaakt dankzij een speciaal contract. De installatie is vandaag in gebruik gekomen. Dat zal naar verwachting een flinke extra vraag naar frituurolie opleveren. De netbeheerder is ervan op de hoogte dat de frietkotten op kosten worden gejaagd door de te verwachten schaarste, want de levertijd van een BFU frituurolie van 1425 liter is momenteel al veertien weken.
Direct in de transformators frituren
Daarom is men met een tweede, nog gewaagder plan gekomen. De transformators lijken niet alleen op frituurpannen, maar wat als we ze ook daadwerkelijk daarvoor gaan gebruiken?
De olie heeft in de transformators de perfecte frituurtemperatuur en al de perfecte opbouw. De enige aanpassing aan de transformators is dat er bovenin de machines tientallen luikjes worden aangebracht waar men grote manden met 14 kilo bitterballen, frikandellen en Vlaamse frieten in kan laten zakken. Deze win-win betekent dat het voor frietkothouders zeer aantrekkelijk wordt om zich op de transformatorstations te vestigen. De transformators worden periodiek door de netbeheerder van verse olie voorzien zodat de uitbater daar geen zorgen meer aan heeft, stroom is er zat, de olie is ook nog eens gratis verwarmd, het is milieuvriendelijk en de CDG-gebouwtjes die leeg staan sinds de automatisering kunnen worden omgebouwd tot frietkotten.
De netkaart wordt frietkotkaart
Deze innovatie is voor pylon geeks en constructeurs een extra plus, want wij zijn geregeld op trafostations en vroeger was daar niks te eten. De netkaart zal vanaf nu kunnen dubbelen als frietkotkaart! De markt voor Vlaamse frieten is enorm in België zodat zowat alle stations waar je een overzetverhouding van 70 kV of hoger aantreft interessant zijn voor het stichten van transformatorfrituren. Dan zeggen wij natuurlijk, gemak dient de mens op powersafari en wij hebben een imago hoog te houden als meest complete openbare netkaart die rechtstreeks op je telefoon voorhanden is. Dus wij zullen de iconen van de stations een puntzak Vlaamse friet voorzien wanneer zich een frietkot heeft gevestigd op een transformatorstation. ◼
Artikel: (1) de koppeltrafo’s op Baraque de Fraiture worden omgebouwd tot frituurgeschikte installaties, inclusief een nieuw paviljoen er pal naast om picknicktafels neer te zetten.
Artikel (2): de netkaart toont waar zich transformatoren bevinden met een primaire spanning van 70 kV of hoger. Deze locaties zijn potentieel geschikt als frietkot en wanneer zich een frietkot heeft gevestigd passen we een extra icoontje toe op de netkaart.
