De Firefly: het NK bliksemdraadkoppen stopt
Vogels komen soms in botsing met de draden van bovengrondse hoogspanningsverbindingen. In de media is er de laatste tijd enige reuring rondom een vermeend nieuw type verschrikker of draadmarkering dat het beter zou moeten doen. Tijd voor een nadere blik op de zogeheten Firefly.
Knijp maar eens één oog dicht en probeer de waslijn te pakken. Diepte schatten lukt nauwelijks. Voor vogels is het inschatten van de afstand tot een hoogspanningsdraad op dezelfde wijze ingewikkeld. Hun ogen staan dicht bij elkaar en vanwege de vliegsnelheid is er ook weinig tijd om even na te denken van hee, wat zie ik eigenlijk op ramkoers. Voor ’s nachts vliegende vogels speelt dit nog sterker. Het gevolg is dat zich vogels te pletter vliegen tegen hoogspanningsdraden en dan met name de dunnere bliksemdraden bovenin. In tegenstelling wat je zou denken: een draad geeft niet mee als je er tegenaan botst en het is alsof je tegen een massieve metalen staaf aan botst. Vogels kunnen gewond raken of verongelukken. Er is betrekkelijk weinig onderzoek naar gedaan, maar de getallen variëren van enkele tienduizenden tot over een miljoen zogeheten draadslachtoffers per jaar in Nederland.
Vogelverschrikken valt nog niet mee
Dat dit een probleem is, is al langer bekend. In de dunne bliksemdraden van de meeste hoogspanningslijnen bevinden zich vogelweringsspiralen (meestal varkensstaarten genoemd) of er zijn ballen in aangebracht, hoewel die laatste vaak eerder met de luchtvaart dan met vogeltrek te maken hebben. Een dubbelfunctie kan natuurlijk ook, zoals bij Hattem is gedaan waar een militair oefenterrein in de buurt ligt. De masten roodwit verven levert vogels geen boodschap op. De varkensstaarten hebben effect, maar het is beperkt en een belangrijk, steeds beter onderkend probleem is er niet mee op te lossen: ze werken niet in het donker. In Duitsland is geëxperimenteerd met kunststof lamellen die een zacht geklapper laten horen als de wind tegen de lijn blaast. Geluid is op zich een goede gedachte, maar als de wind harder waait gaat het geluid verloren in ander geruis.
Omdat het (behalve in december) geen aantrekkelijk idee is om glow-in-the-dark bliksemdraden aan te brengen of er verlichtingssnoeren in te hangen moest Tom Poes een list verzinnen. Die is er tegenwoordig in de vorm van de Firefly. Niet de rakettenbouwer, maar de merknaam van een type bliksemdraadmarkering met unieke eigenschappen die ook gepatenteerd zijn.
De verschikker bestaat uit een kleine hardplastic savoniusrotor aan een wartel, die in de wind een ronddraaiende beweging maakt. Een beetje zoals de reclameborden uit de jaren 90 met 24 uur Fotoservice die in de wind stonden rond te draaien in de winkelstraat. (En als dat ding hard draaide was ie niet te lezen.) Op de rotor zijn twee stippen aangebracht die optische witmakers bevatten en die overdag om dezelfde reden opvallen als een hesje, maar ook twee stuks die hun reflectie uitvoeren in het nabij UV-licht. Vogels kunnen meestal een klein stukje verder het UV-spectrum in kijken dan zoogdieren, zodat een dergelijke verschikker voor vogels in het donker beter zichtbaar is dan voor ons.
Montage zonder VNB met een drone
Het interessante aan de firefly is dat deze kan worden aangebracht met een drone. Een klem slaat dicht zodra de bliksemdraad ertussen komt, zodat de lijn niet uit dienst hoeft om ze aan te brengen en er hoeft ook geen lijnfietser aan het werk met een tas vol spiralen, zoals vroeger gebeurde wanneer varkensstaarten moesten worden aangebracht. Een aantrekkelijke oplossing dus, waarvan wel gezegd moet worden dat het daadwerkelijke effect pas bekend zal zijn wanneer ze er enige tijd hangen.
Tennet heeft ze gebruikt in de Eemshaven in de tijdelijke verbinding tussen Robbenplaat en Oudeschip (2017-2023) en heeft ze recent aangebracht in de 150 kV-lijn Dodewaard – Ede. Er zal monitoring plaatsvinden van het aantal draadslachtoffers, waarbij het eigenlijk jammer is dat er voorheen vrij weinig structureel onderzoek is gedaan zodat de nulsituatie zonder fireflies een beetje in het duister tasten is. Het lijkt vrij zeker om aan te nemen dat we de komende jaren in veel meer verbindingen fireflies in de bliksemdraden zullen zien.
Afbeeldingen
Header: een Firefly van heel dichtbij. Verschrikkers onder de merknaam Firefly zien eruit als een savoniusrotor met vier stippels, twee in het zichtbaarlicht en twee anderen die in het nabij UV opvallen. Ze kunnen met een drone worden aangebracht.
Artikel: vrij extreem toepassingsvoorbeeld in tuidraden van een noodlijn, want ook daar kunnen vogels tegenaan vliegen. Tevens verhogen ze de attentiewaarde voor werklieden in een drukke omgeving.