Calamiteit op 150 kV Olsterpad (Flevopolder)
Na een kortsluiting die om nog onbekende redenen niet op tijd werd afgeschakeld is er korte tijd een stroomstoring ontstaan in delen van de Flevopolder en het Randmerengebied. De storing was vrij snel opgelost, maar de schade niet. Onnederlandse beelden van rokende draden en minutenlange vlambogen. Wat is er allemaal aan de hand?
Hierboven op de header zien we niet Road Runner achtervolgd door de coyote door de Flevopolder rennen, maar we zien rokende hoogspanningsdraden vanuit de lucht. Foto door René den Braber (getoond met toestemming) die met evenveel verbazing omlaag keek als iedereen op dat moment op de grond.
Een hoogspanningsnet is een ingewikkeld samenstel van draden, stations, transformators en bewaakapparatuur. En ook in een hoogspanningsnet gaat er wel eens wat stuk. Normaal gesproken bij een storing in een hoogspanningscomponent waarbij kortsluiting ontstaat grijpt de beveiliging in. Na maximaal 0,040 seconden wordt de vermogensschakelaar geopend waardoor de component, de rail of het circuit wordt afgeschakeld. Dat gebeurt vaker dan je denkt, maar meestal merken we daar niets van omdat het hoogspanningsnet redundant is uitgevoerd. Elke enkelvoudige storing in een individuele component heeft dan een backupmogelijkheid. Daardoor resulteert een kortsluiting slechts in een korte knippering van het licht. Gebruikers merken normaal niets van kleine of grote schades in het elektriciteitsnet.
Geen enkele beveiliging werkte
Echter, op 02 september in de zuidelijke Flevopolder liep het anders. Om nog onduidelijke redenen ontstond op het splinternieuwe trafostation Olsterpad (nog niet eens volledig opgeleverd) een kortsluiting die niet werd afgeschakeld. Om nog onbekende redenen werkten de automatische beveiligingen niet en ook handmatig schakelen bleek niet te werken.Kortsluitingen trekken enorme stroomsterktes, veel meer dan waar de draden en componenten normaal op berekend zijn. Het getroffen circuit, om precies te zijn Lely – Olsterpad Paars, is ontworpen op 150 kV bedrijfsspanning en maximaal 416 MVA vermogen. We zien op filmpjes en luchtfoto’s dat de draden heet worden, zo heet dat de rook eraf komt, waarna de draden uitzetten, diep doorzakken en uiteindelijk ergens de grond raakten. In een filmpje dat op Twitter rondgaat is te zien hoe snel de draden heet worden.
Naar inmiddels blijkt was dat eerste contactpunt met de grond niet de werkelijke kleibodem van de polder. Het was de bovenleiding van de spoorbaan Dronten – Lelystad. Omdat de beveiliging van de hoogspanningslijn niet werkte bleef ook na contact het vermogen gewoon staan zodat de apparatuur van Prorail werd geroosterd. Het lijkt erop dat geen enkel tripcommando effect had, waardoor uiteindelijk pas de kortsluiting ophield toen er fysiek een hoogspanningscomponent doorbrandde. Deze componenten zijn behoorlijk robuust, dus dat is pas na enkele minuten gebeurd.
Slecht nieuws voor wie er op dat moment onder stond, zoals dus Prorail met de spoorlijn tussen Dronten en Lelystad. Er zijn gelukkig geen berichten van persoonlijke ongelukken bij de NOS. Ook slecht nieuws voor netbeheerder Tennet, de eigenaar van de verbinding en het station. Op dit soort temperaturen, mogelijk vele honderden graden, zijn hoogspanningsdraden niet ontworpen. De kans zit erin dat ze permanent zijn beschadigd zodat ze moeten worden vervangen. Op foto’s die gemaakt in de morgen van 03 september zijn gemaakt lijken ze gelukkig wel weer te zijn teruggekrompen in hun oude strakkere vorm nadat ze waren afgekoeld.
Mogelijk verband met werkzaamheden?
Hoe kan het dat de hoogstaande beveiliging van het hoogspanningsnet niet ingreep? Daar zal men ook bij Tennet verbaasd over zijn. Het is wat speculatief en we moeten een slag om de arm houden, maar het zou kunnen dat een calamiteit die dezelfde hoogspanningslijn vorig jaar overkwam ermee te maken heeft. Vorig jaar op 18 juni duwde een valwind bij Kerkdorp, net over de randmeren in Gelderland, vier mastposities omver. Met noodlijnen en doorverbindingen is toen de situatie min of meer hersteld om de winter door te komen. In tussentijd kwam het nieuwe station Olsterpad gereed waardoor nog meer wijzigingen in de verbinding verscheen (circuitlengte, impedantie).
Het is speculatie, maar het zou kunnen zijn dat de bijbehorende veranderde instellingen in de afschakelbeveiliging in combinatie met de werkzaamheden daardoor niet hebben gedaan wat ze normaal moeten doen. Op dit moment is ons geen bevestiging bekend van enig zulk vermoeden, het is wachten op informatie van Tennet over wat er is misgegaan.
Wel kunnen we concluderen dat het in onze streken iets unieks is dat de beveiliging weigert een staande kortsluiting af te schakelen. Dat de draden van het kortgesloten circuit onbedoeld vele honderden graden worden is iets wat we bij Hoogspanningsnet niet kennen van de afgelopen decennia. Hoe het schadeherstel en onderzoek zich zal ontwikkelen is daardoor des te interessanter.
Afbeeldingen
Header: foto vanuit een klein vliegtuigje boven de Flevopolder, waar fotograaf René den Braber met verbazing de rokende draden over de hele circuitlengte kon zien. Foto getoond met toestemming, rechten traditioneel (c) René den Braber. Artikel: foto van twee dagen later, hier later toegevoegd. Inspectie van de draden ter hoogte van de overkruising van de spoorbaan. Foto door Tom Börger. Onder: still uit een filmpje van een landbouwer (bron niet bekend) waarbij te zien is dat de draden tot vrijwel op de grond doorzakken, rokend en wel.