EBNethistorieNetkaart

102 jaar hoogspanning: de vierde dimensie komt op de netkaart

Hoe vaak zeggen we wel niet tegen elkaar, ‘als ik nog eens heel veel tijd heb, dan…’ Inmiddels hoeven we ons niet meer af te vragen wanneer dat is. En dus zijn we bij HoogspanningsNet begonnen met een monsterklus: het cartografisch en geografisch correct digitaliseren van de Nederlandse netkaart, vanaf de eerste 50 kV-lijn in 1918 tot aan vandaag.

Lange avonden in een wereld die balanceert tussen hoop en vrees, waarin op sommige plekken grote hectiek heerst, maar waar op andere plekken ’s avonds een ongewone rust is. Het lijkt haast de winter op het platteland: doe iets of word gek. Nu lopen er bij HoogspanningsNet altijd meerdere projecten waarin onderhoud en uitbouw van onze netkaart een grote en altijd doorlopende is. Achter de schermen is de volgende release alweer in ontwikkeling.

En daar is nu een nieuwe zijstraat bij gekomen die we (geheel zoals het hoort bij historie) zonder haast, maar grondig en minutieus zijn aangegaan. Een opleverdatum hebben we bewust niet genomen omdat we niet weten hoe groot dit gaat worden. Wel weten we dat het nooit af zal zijn, zodat een database-opzet belangrijk is.

102 jaar hoogspanning op de kaart

Vanwege de wettelijk vrijgegeven open liggingsdata van netbeheerders neemt het belang van penetratie tot in de 10 kV middenspanningsnetten op onze netkaart af. Nethistorie neemt juist toe in belang. Er is al langer rekening gehouden met een historische dimensie (zie de velden in dienst en uit dienst in de informatiekolom op onze netkaart), maar de kaart zelf geeft alleen de situatie van vandaag weer. Het toevoegen van een tijdbalk waarin ook een jaar in het verleden kan worden geselecteerd is niet eenvoudig. Los van de techniek (interface en programmeerwerk) is er content nodig: onze netkaart is er sinds 2011 en een station dat in 1936 is gesticht en in 1980 weer verdween zit daardoor niet in de database. Dat betekent dat we voor vele duizenden objecten (stations, circuits en zeer veel hoogspanningsmasten) die tussen 1918 en 2011 korter of langer hebben bestaan geen digitale gegevens hebben. We moeten achterhalen dát zij er waren, waar zij exact stonden, waarvoor ze dienst hebben gedaan en hoelang ze in functie zijn geweest. Een monsterklus die anders een maatje te groot zou zijn geweest, maar waar we door de buitengewone omstandigheden nu tijd voor kunnen vinden.

In Nederland is veel data voorhanden, maar het is verspreid over gedenkboeken (meestal in bezit van betrokkenen alhier, in persoonlijke verzamelingen), naslagwerken, publicaties, krantenarchievenoude topokaartenluchtfoto’s uit de oorlog, websites, grondfoto’s, kadasterdata, tabellen, lijsten en herinneringen. Overleg gaat via internet met elkaar, want een groep weet altijd méér dan een losse cartograaf. Een kwestie van systematiek, geduld, en consciëntieus administreren. De weg kennen in 102 jaar hoogspanningsland met zijn oude provinciale energiebedrijven is een pré. Het geografisch intekenen en in een database stoppen vereist wat GIS-skills, want Google Earth is niet toereikend meer voor dit soort carteringsgeweld. In de praktijk wordt er met QGIS gewerkt als acquiring- en mapping tool.

Meer dan alleen research

Verder vereist het ook conventies en slim nadenkwerk, want het is ingewikkelder dan simpelweg dingen tekenen met een begin- en eindjaar. Een 150 kV-verbinding die in 1948 is aangelegd, eerst drie jaar op 50 kV werd bedreven, daarna in 1968 een ingelust station op één van de circuits kreeg en waarin in 1998 een stuk werd verkabeld, vereist in totaal vier keer ‘herbedrading’ om telkens correct op de kaart te staan. Nog ingewikkelder is het om die entiteiten via een gemeenschappelijke parameter aan elkaar te verbinden tot onderdeel van een meta-object. Verder is het erg lastig om tracés of überhaupt het bestaan van oude grondkabels te vinden, al geldt wel dat we in eerste instantie het project aangaan voor bovengrondse objecten. Grondkabels en objecten die we toevallig tegenkomen en die minder dan 50 kV voeren zijn in de eerste fase vooral bijvangst.

Geen einddatum, kijken hoe het zich ontrolt

Er is nog niet aan te geven hoe en wanneer precies de historische dimensie aan de webkaart wordt toegevoegd. Maar de plotselinge, lange avonden in deze vreemde tijden bieden perspectieven die voorheen ondenkbaar waren. En voor wie 102 jaar hoogspanning op de kaart ondoenlijk lijkt: never underestimate powergrid mappers – they’re pretty hardcore.


Afbeeldingen
Header: interface van QGIS waarin allerlei kaartlagen tegelijk zijn te projecteren en coördinatenstelsels gelijk zijn te trekken, zodat objecten systematisch te carteren zijn en database-klaar kunnen worden gemaakt. Artikel: herkenbaar voor elke netcartograaf die al even mee draait, de pavlovreactie die een mastschaduw op een luchtfoto oproept. Het verschil is alleen dat het nu om historische luchtfoto’s in zwartwit gaat. (Dat is soms nodig omdat oorlogs- en noodlijnen nooit de topokaarten hebben gehaald.)