Eénvlaksmast, vlakke mast, hamerkop, T-mast Vlak geconfigureerde mast
Single level pylon, horizontal configured pylon (E), einebenenmast (D), énetagermast (DK)
Nederland kent verschillende ontwerpen hamerkoppen. In België zijn dit soort masten zeldzamer en daar worden ze eigenlijk alleen gezien bij onderdoorgeleidingen waar men in Nederland normaal gesproken juist lage portaalmasten zou gebruiken.
Kenmerken van een hamerkop
Een hamerkop (definitie) kenmerkt zich door één toren, één traverseniveau en doorgaans twee circuits bij volledige benutting. Het is een laag mastontwerp dat nog het meest de indruk van een letter T wekt, maar ondanks deze sprekende vergelijking zijn de aanduidingen T-mast en ook vlakke mast maar weinig populair. Hamerkoppen worden in Nederland hoofdzakelijk in het 110 kV-gebied gezien.
Hamerkoppen zijn laag en relatief veilig voor vogels (draadslachtoffers), maar ze zijn slecht bestand tegen ijzel en ze hebben een groot magneetveld aan de grond. Ook hangen de draden vaak aardig laag. Reeds in de jaren vijftig van de vorige eeuw hielden de meeste netbeheerders er al mee op om hamerkoppen te bouwen.
Oude, relatief eenvoudige masten
Het thema hamerkop kent minder variatie dan delta- of portaalmasten, maar binnen Nederland treffen we een stuk of zes verschillende ontwerpen aan. De meeste hoogspanningslijnen met hamerkoppen zijn betrekkelijk oud. De hoogte waarop de fasedraden hangen komt ons in het huidige tijdperk (met enorme landbouwmachines) soms bijna gevaarlijk laag voor. Alleen in het Nederlandse 150 kV-gebied treffen we op meerdere plekken een vrij nieuw ontwerp hamerkop aan, het zogeheten Maaswaaltje.
Hamerkoppen zijn simpele masten. Twee traversen en een toren zijn al genoeg, zoals we links kunnen zijn bij het Hunze-ontwerp (EGD Hamerkop I). Modernere vlakke masten zijn tegenwoordig iets hoger en beter tegen blikseminslag beschermd, zoals we hier rechts zien bij dit nieuwere ontwerp van de EGD bij Schoonoord.
De zorgen over laaghangende fasedraden zijn niet geheel onterecht. De laatste jaren zijn bijna alle ongelukken waarbij er door een machine een harde sluiting met een fasedraad ontstond gebeurd bij verbindingen met hamerkoppen.
Herkomst van de naam
De nette term éénvlaksmast of vlakke mast slaat op de (enkele) verdieping die de mast heeft en die beide een volledig circuit dragen. De naam hamerkop zelf behoeft vrij weinig toelichting. Deze aanduiding is al zeer oud: voor de oorlog werd de term al gebruikt en hoewel het wat lomp klinkt, tref je de aanduiding ook gewoon aan in de literatuur en in documentatie van netbeheerders. In die zin is het vergelijkbaar met de aanduiding kat (chat) die we bij deltamasten zien.
In België is de term minder gangbaar, net als het mastmodel zelf. Daar spreekt men van een horizontaal geconfigureerde mast. Bij combinatiemasten wordt het éénvlaksgedeelte overigens ook in Nederland vaak aangeduid als horizontaal geconfigureerd of vlakke configuratie.
Af en toe kan je ook de term éénevenmast nog tegenkomen op deze site of op het forum. Die aanduiding was de Nederlandse vertaling van het Duitse eineben-anordnung, maar deze naam wordt niet langer gevolgd (zie ook het classificatiemodel).